Αυτό που αντανακλά η «ιστορική συμφωνία» (κατά τους Ευρωπαίους ηγέτες), ήταν η εικόνα μίας βαθιά διχασμένης Ευρώπης, έρμαιο των συμφερόντων των επιμέρους αστικών τάξεων, που άγεται και φέρεται από την οικονομική και υγειονομική κρίση. Αυτή η κατάσταση επικράτησε στη διήμερη (και τελικά τετραήμερη 17-20/07) Σύνοδο Κορυφής των 27 κρατών-μελών, στις Βρυξέλλες, με οξύτατες διαφωνίες, αγοραίες αντεγκλήσεις, οικονομικές αντιπαραθέσεις και εκατέρωθεν πολιτικές επιθέσεις. Η αλληλεγγύη ανύπαρκτη. Η σύγκλιση εμφανίστηκε μονάχα στα μέτρα που επιβάλλονται κατά των ευρωπαϊκών λαών. Το άγριο παζάρι αποτυπώνεται στο 68σέλιδο κείμενο Συμπερασμάτων, μέσα από θολά, δαιδαλοειδή, πολλές φορές ακατάληπτα σημεία, στα οποία αργότερα θα είναι πολύ δύσκολη η αποκρυπτογράφηση και η συμφωνία.
Δύο ήταν τα κρίσιμα θέματα πάνω στα οποία διεξήχθη η συζήτηση: α) η διαχείριση των 750 δισ. € του «Ταμείου Ανάκαμψης» και β) ο πολύχρονος Προϋπολογισμός της ΕΕ 2021-27. Ωστόσο, οι μαραθώνιες διαβουλεύσεις αφορούσαν στο πρώτο θέμα. Έτσι αποφασίστηκε να επεκταθεί και για τέταρτη ημέρα η Σύνοδος.
Κι ενώ οι περισσότεροι ηγέτες δήλωναν αισιόδοξοι για το αποτέλεσμα, όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν αρνητικά, καθώς τα επιμέρους εθνικά συμφέροντα υπερίσχυσαν, όπως πάντα, των όποιων κοινών συμφωνιών.
Και πρώτ’ απ’ όλα υπήρξαν έντονοι προβληματισμοί εξαρχής, για το -ήδη συμφωνημένο- μέγεθος του συνολικού πακέτου, που όπως ήδη εξαγγέλθηκε, θα φθάνει τα 1,82 τρισ. € («Ταμείο Ανάκαμψης» 750 δισ. + Προϋπολογισμός 1,074 τρισ. από 1,3 τρισ, δηλ. σοβαρή μείωση).
Όμως, οι μεγαλύτερες διαφωνίες εστιάστηκαν στο δήθεν «σωστό μίγμα» μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων. Και οι μεν Ιταλία και Ισπανία -χώρες που αφανίστηκαν από τον κορονοϊό- ζητούν μεγάλες επιχορηγήσεις και δάνεια με κατά το δυνατόν ευνοϊκότερους όρους, αντίθετα οι Ολλανδία, Αυστρία, Δανία. Σουηδία, Φινλανδία, επικαλούμενες τη δημοσιονομική πειθαρχία, όχι μόνο δεν συμμερίζονται την ανάγκη για επιχορηγήσεις, αλλά αμφισβητούν και τα δάνεια! Θυμίζουμε τις πρώτες κτηνώδεις αντιδράσεις των Ολλανδών, Αυστριακών, αλλά και Γερμανών για την κοινοτική αλληλεγγύη στις πληττόμενες χώρες του Νότου κατά τις πρώτες ημέρες των εκκλήσεων για οικονομική βοήθεια (έκδοση ευρω-ομολόγου) από Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Σλοβενία, Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Η ίδια λογική περονιάζει και τώρα την αντιδραστική πολιτική των αστικών τάξεων.
Μάλιστα από ένα σημείο και πέρα της Συνόδου, λίγο πριν το ξέσπασμα Μακρόν το βράδυ της Κυριακής, άρχισε να αποκαλύπτεται το πολιτικό παιγνίδι της Γερμανίας υπέρ των χωρών του Βορρά. Μίας Μέρκελ, που έχοντας την προεδρία της ΕΕ για ένα εξάμηνο και ένα τεράστιο οικονομικό και πολιτικό βάρος, κράτησε επιδεικτικά στάση «ευμενούς ουδετερότητας», αφήνοντας την πρωτοβουλία στους λεγόμενους «φειδωλούς» (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία και Σουηδία), νοθεύοντας το ίδιο το σχέδιό της που επεξεργάστηκε με τον Γάλλο πρόεδρο! Άφησε με λίγα λόγια να γίνονται προτάσεις που ανέτρεπαν ουσιαστικά τις ίδιες τις αποφάσεις του προηγούμενου Συμβουλίου Κορυφής σχετικά με τα ποσά του «Ταμείου Ανάκαμψης». (Μάλιστα, η Σουηδία έφθασε στο σημείο να προτείνει επιχορηγήσεις όχι πάνω από 155 δισ. €!). Άφησε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σ. Μισέλ να κάνει απίστευτους συμβιβασμούς, προκειμένου να ικανοποιηθεί η «σκληρή» πλευρά. Την ίδια πολιτική στάση είχε κρατήσει η Γερμανία και κατά τη συζήτηση για το νέο πολυετή Προϋπολογισμό (20/02) στηρίζοντας τα ίδια αξιόχρεα κράτη-μέλη στις αξιώσεις τους: α) να μη δεχθούν αύξηση της συνεισφοράς τους πάνω από 1%, β) να μη δεχθούν τη μείωση των εκπτώσεων που απολάμβαναν για δεκαετίες και γ) να επιβάλουν μείωση των συνολικών κονδυλίων της ΚΑΠ.
Έτσι οι «σκληροί» παζάρεψαν ακόμα και τις συμβιβαστικές προτάσεις Μισέλ για: 1) μείωση των επιχορηγήσεων στα 450 δισ. € (αντί των αρχικά 500 δισ.), 2) αύξηση κατά 100 εκατομμύρια του ποσού των επιστροφών (rebates) που λαμβάνουν η Αυστρία, η Δανία, και η Σουηδία, έτσι που το ποσό των επιστροφών αυξάνεται σε 52,8 δισ. €, 3) αύξηση σε 20% (από 15%) των παρακρατήσεων τελωνειακών δικαιωμάτων (που θα αποφέρει ιδιαίτερα μεγάλο όφελος για τα λιμάνια της Ολλανδίας), 4) τη δυνατότητα σε κάθε κράτος-μέλος, που έχει αντιρρήσεις στην εκταμίευση χρημάτων ή την πορεία συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων, να προσφεύγει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ή στο Συμβούλιο Κορυφής. Και απαίτησαν και πέτυχαν την κατάργηση του Προγράμματος EU4Health που αποσκοπούσε στην υγειονομική αναβάθμιση της ΕΕ σε Νοσοκομεία, Έρευνα, Κέντρα Υγείας, κ.α.!
Τελικά έγινε αποδεκτή η τελευταία πετσοκομμένη πρόταση Μισέλ, που προβλέπει ότι το ποσό του «Ταμείου Ανάκαμψης» θα ανέρχεται σε 750 δισ., εκ των οποίων τα 390 δισ. θα αποτελούν επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα 360 δισ. δάνεια.
Μία άλλη ομάδα κρατών (Ουγγαρία, Πολωνία) αντιτάχθηκε στην πρόταση Μ. Ρούτε, να συνδεθεί η χρηματοδότηση με κριτήρια σεβασμού προς το κράτος δικαίου, θέμα που χτυπά ευθέως την Ουγγαρία. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Μ. Μοραβιέτσκι δήλωσε πως δεν πρόκειται να συμφωνήσει στην εφαρμογή μηχανισμού με τον οποίο θα αποκλείονται από την εκταμίευση κονδυλίων οι χώρες που παραβιάζουν το κράτος δικαίου.
Σημειώνουμε, πως από 1ης Γενάρη 2021 θα επιβληθεί φόρος στη χρήση πλαστικών, ενώ ετοιμάζονται προτάσεις για ψηφιακό φόρο και φόρο στη διασυνοριακή προσαρμογή του άνθρακα.
Είναι φανερό πως οι χώρες του Βορρά κατάφεραν να αποσπάσουν σημαντικά οφέλη, έχοντας στο πλευρό τους μία σιωπηλή Μέρκελ και έναν αμήχανο Μακρόν.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε πως όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα, προδιαγράφεται μία νέα ζοφερή εποχή για τους λαούς της Ευρώπης. Οι δε αποφάσεις δεν έχουν να κάνουν με το τι θα πάρει η αστική τάξη κάθε χώρας, αλλά με το ποιες θα είναι οι καταστροφικές συνέπειές τους για τον κόσμο της εργασίας.
Και εδώ έχουμε να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις.
★★★
Σε πρώτο επίπεδο παρατηρούμε πως η Σύνοδος Κορυφής έφερε ξανά στο φως τις συνεχώς διευρυνόμενες και αξεπέραστες αντιθέσεις μέσα στους κόλπους της ΕΕ, που οδηγούν αργά ή γρήγορα στην αποσύνθεση του ιμπεριαλιστικού μορφώματος. Αστικές τάξεις που γρονθοκοπούνται, με γνώμονα τα συμφέροντά τους και μόνο, έτοιμες να κατασπαράξουν τον πιο αδύναμο. Δεν είναι το θέμα αν η ιταλική αστική τάξη είναι καλύτερη ή όχι από τη γερμανική. Η διαφορά κυριαρχίας είναι μεταξύ τους. Το θέμα είναι πως απέναντι στους λαούς τους έχουν τα ίδια αντιδραστικά χαρακτηριστικά. Η Γερμανία, μετά την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση -από την οποία βγήκε εξαιρετικά ωφελημένη- έχοντας αποδεχθεί ότι η «ομοσπονδιοποιημένη Ευρώπη», δεν μπορεί να υπάρξει, προχωρά με στόχο την «Ευρώπη των δύο ταχυτήτων», δηλαδή τη σύμπραξη με τα αξιόπιστα κράτη-μέλη, κυρίως χώρες του Βορρά. Γι’ αυτό το λόγο και η άτεγκτη στάση της Μέρκελ στο θέμα των ευρω-ομολόγων, αλλά και η έμμεση χθεσινή στήριξή της προς την Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Φινλανδία.
Σε δεύτερο επίπεδο φάνηκε καθαρά πως ο πακτωλός των χρημάτων που κατευθύνεται για την οικονομική προστασία κατά της πανδημίας, όπως αναφέρει η Κομισιόν, αφορά επί της ουσίας συνομολόγηση κρατικών δανείων με όρους, από τα οποία στη συνέχεια θα πληρωθεί από τον κρατικό κορβανά ένα μέρος του μισθού των εργαζομένων, απαλλάσσοντας βέβαια τους εργοδότες από την υποχρέωση. Και αυτό το επιβαρυμένο κρατικό χρέος θα μετακυλήσει με κάθε βεβαιότητα στη συνέχεια -μέσω των Προϋπολογισμών- στους ώμους των εργατολαϊκών στρωμάτων που θα κληθούν να πληρώσουν για πάμπολλα χρόνια το «μάρμαρο» της πανδημίας. Εκείνο που είναι βέβαιο, είναι πως όχι μόνο δεν πρόκειται να ξαναγυρίσουν οι εργαζόμενοι στην προ της κρίσης του 2008 κατάσταση, αλλά ούτε στην προ κορονοϊού. Όλοι οι ιμπεριαλιστικοί Οργανισμοί καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα πως η νέα κρίση που βιώνουμε θα είναι πολύ ισχυρότερη από αυτήν του 2008, θα κλονίσει τα βάθρα της καπιταλιστικής οικονομίας και θα επιφέρει ανακατατάξεις στους παγκόσμιους συσχετισμούς. Όλες οι προϋποθέσεις για το γενικό ξέσπασμα αυτής της οικονομικής κρίσης, όχι μόνο προϋπήρχαν αλλά και διατυπώνονταν σε σειρά άρθρων και δηλώσεων ιμπεριαλιστικών Οργανισμών (ΕΚΤ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ). Η πανδημία του κορονοϊού απλά την επιτάχυνε. Αυτό το γνώριζαν καλά τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και γι’ αυτό το λόγο ρίχνουν τώρα τα τρισεκατομμύρια για να κρατήσουν όρθια την οικονομία τους. Παράλληλα, εκμεταλλευόμενοι την τρομοϋστερία που έχουν ενσπείρει στους λαούς, στήνουν μεθοδικά μία νέα ακόμα πιο αντιδραστική πολιτική που έχει σαν στόχο όχι μόνο την πλήρη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, αλλά και την ανατροπή των όρων της πολιτικής και κοινωνικής ζωής των λαών.
Ένα τρίτο επίπεδο, που αναδύθηκε από τις λογομαχίες των πρωθυπουργών, είναι η απολύτως υποκριτική ανησυχία των κυβερνώντων για τον κίνδυνο που απειλεί την ανθρώπινη ζωή. Η έγνοια του ευρωπαϊκού ιερατείου είναι το πώς ο δυτικοευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός (ή μάλλον τα επιμέρους ισχυρά τμήματά του) θα βγει κατά το δυνατόν αλώβητος από την οικονομική κρίση και σε ποιο βαθμό ενωμένος, θα μπορέσει να επωφεληθεί από τις παγκόσμιες ανακατατάξεις που θα επακολουθήσουν. Γιατί το παγκόσμιο χρηματιστικό κεφαλαίο που στροβιλίζεται μέσα σε μία σκοτεινή εποχή οικονομικής αβεβαιότητας, οξύτατων ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, γεωπολιτικών συγκρούσεων, πολιτισμικών ανακατατάξεων, θρησκευτικών αντιπαραθέσεων, μεταναστευτικών ρευμάτων, εθνικιστικών διαμαχών ψάχνει απεγνωσμένα να βρει διεξόδους διάσωσης. Και η πανδημία έρχεται να αποτελέσει τον καταλύτη που θα επιταχύνει τη διαδικασία των παγκόσμιων ανακατατάξεων, με κορύφωση την ιμπεριαλιστική ηγεμονία. Η παντοκρατορία των ΗΠΑ αμφισβητείται ακόμα και από τους Δυτικούς, ενώ τα εσωτερικά προβλήματα πυροδοτούν ραγδαίες εξελίξεις. Ο κορονοϊός βάζει ήδη τη σφραγίδα του στην πλουσιότερη, αλλά την πιο ανοχύρωτη χώρα του κόσμου. Η ΕΕ σπαράζεται από εσωτερικές εθνικές αντιπαραθέσεις, με κίνδυνο να διασπαστεί και αποσυντεθεί. Ο ιός είναι ο καταλύτης των χρόνια κυοφορούμενων αντιθέσεων. Την ίδια στιγμή ο διεθνής ρόλος και το κύρος της -ραγδαία ανερχόμενης- Κίνας ενισχύεται. Η Ρωσία κερδίζει συνεχώς έδαφος.
Τέλος, σε ένα τέταρτο επίπεδο, παρατηρούμε τη στάση του πρωθυπουργού Μητσοτάκη και της ελληνικής αντιπροσωπείας, κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ημερών της Συνόδου, που συνοψίζεται στο δίστιχο: «…δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, προσμένουμε ίσως κάποιο θάμα…»
★★★
Απ’ όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία νέα εποχή που διαμορφώνεται με αφορμή την πανδημία. Οι αντιπαραθέσεις της Συνόδου δείχνουν ανάγλυφα τη διχαστική αντίληψη που διαπερνά την Ευρώπη. Για τους λαούς αυτό που θα προκύψει είναι ένα νέο κύμα συντριβής των εργασιακών δικαιωμάτων, καταπάτησης των δημοκρατικών ελευθεριών, μαζικής ανεργίας, ασύλληπτης φτώχειας, κατακτητικών πολέμων, ασίγαστης μετανάστευσης. Η αντεργατική πολιτική, πέρα από το ξεζούμισμα της εργατικής δύναμης, θέλει να καθυποτάξει και τη βούληση των ευρωπαϊκών λαών στην οικονομία της αγοράς, αποστερώντας και τα στοιχειώδη ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες.
Ωστόσο το ερώτημα στο οποίο καλείται να απαντήσει ο ελληνικός λαός και ο κάθε λαός της Ευρώπης είναι για το ποιες θα είναι οι συνέπειες που θα προκύψουν από την επικύρωση των οικονομικών «μέτρων κατά της πανδημίας» που απορρέουν από το «Ταμείο Ανάκαμψης». Γιατί τα ισχυρά κράτη του ιμπεριαλιστικού πυρήνα της ΕΕ, που τα εμπνεύστηκαν και πρόκειται να τα εφαρμόσουν σύμφωνα με τα συμφέροντα των αστικών τους τάξεων, έχουν στόχο, μετά το ξεπέρασμα της πανδημίας, να αυξήσουν ακόμα περισσότερο την οικονομική και πολιτική τους ισχύ και να μεγαλώσουν την επικυριαρχία τους στο εσωτερικό της ΕΕ σε βάρος των ασθενέστερων κρατών-μελών και σε βάρος προφανώς του συνόλου των ευρωπαϊκών λαών.
Για τα ασθενέστερα κράτη-μέλη, και παρά την αποδοχή των μέτρων εκ μέρους των αστικών τους τάξεων, είναι βέβαιο ότι η εφαρμογή τους θα σημάνει ακόμα μεγαλύτερο περιορισμό της όποιας εθνικής τους κυριαρχίας, την οριστική και αμετάκλητη ένταξη των οικονομιών τους στις αποφάσεις του γερμανικού Γαλαξία, την υποταγή των πολιτικών τους δικαιωμάτων και ελευθεριών στο σκληρό έλεγχο της κεντρικής εξουσίας του ευρωπαϊκού ιερατείου και την εξωτερική τους πολιτική έρμαιο στους σχεδιασμούς των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της ΕΕ.
