Νέο αντιαγροτικό νομοσχέδιο για τους συνεταιρισμούς

Ένα νέο Ν/σ για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, το έκτο κατά σειρά μετά την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ/Ε.Ε., έθεσε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ένα Ν/σ που βάζει σιδερένιους φραγμούς για τη συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων φτωχομεσαίων αγροτικών νοικοκυριών στη δυνατότητα του συνεταιρίζεσθαι. Παράλληλα, εκκαθαρίζονται χιλιάδες πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί εξ αιτίας της πλήρους απαξίωσης του συνεταιριστικού κινήματος από το κράτος και την «ιδιωτική πρωτοβουλία». Ωστόσο, βασικός παράγοντας της κατάρρευσης των Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων (ΑΣΟ) στέκεται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) με το κυρίαρχο δόγμα της «ανταγωνιστικότητας» και των «ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων». Για να τοποθετηθούμε ξεκάθαρα, δεν υπάρχει Γεωργία στον κόσμο που να μην επιδοτείται είτε έμμεσα, είτε άμεσα. Στις ίδιες τις ΗΠΑ, υπάρχουν τρία επίπεδα έμμεσων και άμεσων κρατικών και τραπεζικών ενισχύσεων/επιδοτήσεων. Στη χώρα μας, με εισαγόμενα όλα τα γεωργοκτηνοτροφικά εφόδια, με πανάκριβο ρεύμα και πετρέλαιο, με έμμεσους και άμεσους φόρους πάνω από το 40% του αγροτικού εισοδήματος, πώς άραγε μπορούν η Γεωργία-Κτηνοτροφία-Αλιεία να είναι ανταγωνιστικές; Ο πρώτος νόμος (Ν602/1914) για τις ΑΣΟ, ίσχυσε για εξήντα πέντε χρόνια (1914-1979), προσαρμοσμένος σε μεγάλο ποσοστό στις ανάγκες των εκατοντάδων χιλιάδων αγροτικών νοικοκυριών με τον μικρό και διασπαρμένο κλήρο, με τις καθορισμένες (χαμηλές) κρατικές τιμές και την, έστω ελλιπή, κρατική επιδότηση.
Η ένταξη στην ΕΟΚ
Με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ και την εφαρμογή της ΚΑΠ, τα πάντα άλλαξαν. Η πολιτική τιμών και κρατικών ενισχύσεων μέσω των ΑΣΟ, που στήριζε το εισόδημα των φτωχομεσαίων αγροτικών νοικοκυριών, ήρθε σε σύγκρουση με τα ισχυρά συμφέροντα των ιδιωτών εμπόρων που εμφανίστηκαν στην αγορά αμέσως μετά τη διάλυση ή την καθυπόταξη των τριτοβάθμιων Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων (ΚΥΔΕΠ, ΚΣΟΣ, ΣΥΝΕΛ, ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ κλπ.), αλλά και των βασικών Οργανισμών (Βάμβακος, Καπνού, Σταφιδικός, κ.α.), εξ αιτίας της παρεμπόδισης της «ομαλής λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς», σύμφωνα με τις Οδηγίες της -τότε- ΕΟΚ. Η οποιαδήποτε κρατική ενίσχυση/επιδότηση καταργήθηκε (κατά τα δήθεν ευρωπαϊκά πρότυπα), και η συγκέντρωση σιτηρών, τριφυλλιού, καπνού, βαμβακιού, κ.α., η σποροπαραγωγή (;), τα εκκοκκιστήρια, το εμπόριο αγροτικών προϊόντων και ζωοτροφών, τα λιπάσματα, τα φάρμακα, η ΑΤΕ, τα πάντα, παραδόθηκαν στην αδηφάγο «ιδιωτική πρωτοβουλία». Στο μεταξύ οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ που εναλλάσσονταν στην κυβερνητική εξουσία, σκάρωναν τον ένα νόμο μετά τον άλλο, συναγωνιζόμενες στο να ικανοποιήσουν τα παράλογα «ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια» και τη διαβόητη «ανταγωνιστικότητα» των Ευρωπαίων, αδύναμοι και αρνούμενοι να υποστηρίξουν την ελληνική πραγματικότητα που απεικόνιζε τη συντριπτική πλειοψηφία της φτωχομεσαίας αγροτιάς. Το παράλογο των προϋποθέσεων αποδεικνύεται από τις εξής διατάξεις των νόμων: α) σε μία χώρα με μέσο κλήρο τα 45 στρέμματα, όρισαν πως: «για τη σύσταση αγροτικού συνεταιρισμού απαιτείται η σύνταξη καταστατικού και η υπογραφή του από επτά (7) τουλάχιστον πρόσωπα», δηλ. ένα μη βιώσιμο συνεταιρισμό των 315 στρεμμάτων! β) έβαλαν μέσα και τον ιδιωτικό τομέα: «Η σύμπραξη των ΑΣΟ σε κοινές επιχειρήσεις με φυσικά και νομικά πρόσωπα (…) στα πλαίσια διεπαγγελματικής συνεργασίας», γ) άνοιξαν τις πόρτες σε εξωαγροτικούς «τρίτους»: «μπορεί να γίνουν μέλη του συνεταιρισμού νομικά πρόσωπα, που έχουν ως καταστατικό σκοπό τους την άσκηση αγροτικής επιχείρησης, η οποία εξυπηρετείται από τις δραστηριότητες του συνεταιρισμού», δ) κατάργησαν τα Εποπτικά Συμβούλια των συνεταιρισμών, ε) εισήγαγαν την «κρατική εποπτεία» με την απροκάλυπτη ανάμειξη στα εσωτερικά του θεσμού των αυτοδιοικούμενων συνεταιρισμών, στ) επιχείρησαν να μετατρέψουν τις ΑΣΟ σε ατζέντηδες πολυεθνικών ασφαλιστικών εταιρειών, προκειμένου να διευρύνουν το αντικείμενό τους: «Οι ΑΣΟ μπορεί να πρακτορεύουν στην περιφέρειά τους ασφαλιστικές εταιρίες…», ζ) όριζαν ότι το συνεταιριστικό κεφάλαιο για έναν αγροτικό συνεταιρισμό δεν μπορεί να είναι μικρότερο από 60.000 € ενώ για τις Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις όχι μικρότερο από 100.000 €. Τα ποσά αυτά δείχνουν την κατεύθυνση ότι επιχειρείται να γίνουν συνεταιρισμοί και συμπράξεις μεγαλοαγροτών και επιχειρηματιών, ενώ οι μικροί και φτωχοί αγρότες αποκλείονται και σ’ αυτή την περίπτωση, η) εισήχθη η έννοια των «ομάδων παραγωγών» οι οποίες μπορούν να χρηματοδοτούνται από κοινοτικά και εθνικά προγράμματα, θ) καθιερώθηκε η «συμβολαιϊκή Γεωργία» με τιμές και όρους, που καθορίζονται κατά τα συμφέροντα των αγροδιατροφικών μονοπωλίων ή των τραπεζών, ι) επιχειρήθηκε η υποβολή απαράδεκτων όρων και προϋποθέσεων για το πώς θα λειτουργούν οι αγροτικοί σύλλογοι και ο αγροτικός συνδικαλισμός, κλπ., κλπ.
Η «αποτυχία του μοντέλου» και οι αιτίες της
Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο υφυπουργός Α.Α.&Τ., Κ. Σκρέκας, σε πρόσφατη ομιλία του στο 4ου ExportUSA Forum, το μέχρι τώρα συνεταιριστικό μοντέλο της χώρας απέτυχε, καθώς μόλις το 11% παράγεται από συνεταιρισμούς στην Ελλάδα, έναντι 50-70% σε άλλες χώρες.
Εύκολο είναι να κάνεις νεκρολογίες, αλλά δύσκολο να αναλύσεις τις αιτίες της αποτυχίας.
Ας ρίξουμε μία ματιά, θυμίζοντας ότι μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου (1985) και την πλήρη εφαρμογή της ΚΑΠ, οι αλληλοδιαδεχόμενες κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. λειτούργησαν με όρους απόλυτης υποταγής στις επιταγές της ΕΟΚ. Με προτροπές για εκπονήσεις μελετών για τη δημιουργία υλικοτεχνικής υποδομής, αγοράς μηχανημάτων και κατασκευής κτιριακών εγκαταστάσεων, με παραινέσεις για τη σύναψη δανείων από την ΑΤΕ, με πρόσχημα την τεράστια αγορά των «300 εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών», οδήγησαν τη συντριπτική πλειοψηφία των Α.Σ.Ο στην υπερχρέωση και την εξάρτηση από το τραπεζικό κεφάλαιο. Στη συνέχεια και με αφορμή τα τεράστια αγροτικά χρέη –που στο μεταξύ συσσωρεύτηκαν με τα γνω­στά πανωτόκια- για δανειοληψίες που οι ίδιες προέτρεπαν, χτύπησαν πισώπλατα τις Α.Σ.Ο. σωριάζοντάς, τη συντριπτική πλειο­ψηφία τους, σε ερείπια, προτάσσοντας παράλληλα το άνοιγμα στην ιδιωτική πρωτοβουλία.
Η οικονομική εύνοια των αστικών κυβερνήσεων προς το μεγάλο κεφάλαιο, ο συνεχής παρεμβατικός τους ρόλος στις οικονομικές δραστηριότητες των Α.Σ.Ο., η ωμή χρησιμοποίηση των Α.Σ.Ο ως μηχανισμών ψηφοθηρίας ή ρουσφετολογικής πολιτικής, η ανεπαρκής ή ακριβή χρηματοδότησή τους, έβαλε τους ανίσχυρους συνεταιρισμούς άμεσα αντιμέτωπους με το μεγάλο κεφάλαιο. Το αγροδιατροφικό κεφάλαιο (μονοπώλια γεωργικών φαρμάκων, σπόρων, γεωργικών εφοδίων και μηχανημάτων, αλυσίδες σούπερ μάρκετς, βιομηχανίες γάλακτος, εταιρείες συγκέντρωσης αγροτικών προϊόντων, κλπ., κλπ.), με την ανοχή και τη στήριξη της ΕΟΚ και των εκάστοτε κυβερνήσεων παρενέβη δυναμικά στην αγροτική οικονομία, παραμερίζοντας και συνθλίβοντας τις αδύναμες οικονομικά Α.Σ.Ο.
Πέρα από τις οικονομικές κυρώσεις που επέβαλαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. στις ΑΣΟ, ακολούθησε ο βρώμικος πόλεμος της λάσπης που κήρυξαν οι ιδιώτες έμποροι με όργανά τους αργυρώνητους υπάλληλους του Δημοσίου, προκειμένου να πλήξουν τη γενική αξιοπιστία των ΑΣΟ.
Ακολούθησε ένα μπαράζ εξοντωτικών καθημερινών ελέγχων και προαναγγελμένων παραβάσεων μέσω των πληρωμένων ΜΜΕ, που αποδείχθηκαν μεν ανύπαρκτες, αλλά που ωστόσο πλήγωσαν βαθιά την αξιοπιστία του συνεταιριστικού κινήματος. Κι όλες αυτές οι βρώμικες μεθοδεύσεις και λοιδορίες που έγιναν στο βωμό του άνομου κέρδους και που με περίσσεια μαεστρία επιδόθηκαν (και επιδίδονται) οι κάθε λογής κομπραδόροι, καλλιτέχνες της ίντριγκας και της αρπαχτής, του κλεισίματος ματιού και του χτυπήματος στην πλάτη, της συναλλαγής κάτω από το τραπέζι και των πλαστών παραστατικών, του λαδώματος και της μίζας, έβρισκαν την απόλυτη κάλυψη από τον κρατικό μηχανισμό και την ΕΟΚ.
Κυβερνητικές λογοκοπίες
Τώρα ο Σκρέκας δηλώνει πως με το νέο νόμο, ο παραγωγός «θα αισθάνεται ασφάλεια, θα αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει διαφάνεια και θα βλέπει το εισόδημά του να αυξάνεται». Αερολογίες. Παράλληλα εισήγαγε τον «καθοριστικό» όρο των «Γεωργικών Συμβουλών», την ώρα που εκατοντάδες γεωπόνοι και κτηνίατροι ασχολούνται με διεκπεραιώσεις εγγράφων, έχοντας πάρει διαζύγιο με το χωράφι ή την κτηνοτροφική μονάδα. Το ρόλο αυτό, κοντά στον αγρότη, έχουν επωμισθεί οι μικρομαγαζάτορες γεωπόνοι και κτηνίατροι, προσπα­θώντας να υποκαταστήσουν το ρόλο της ανύπαρκτης κρατικής μηχανής.
Ας δούμε όμως το Ν/σ της σημερινής κυβέρνησης που δίνει αρχικά την εικόνα ενός ρηξικέλευθου και σύγχρονου (;) για το συνεταιριστικό κίνημα της Ελλάδας «νέου Νόμου». Αν κάποιος δει τα άρθρα του ένα προς ένα, τότε η παραπάνω εικόνα ανατρέπεται σε ουσιαστικά σημεία. Και τούτο, διότι θα διαπιστώσει ότι με κάποιες επικίνδυνες καινοτομίες που εισάγουν οι φιλελεύθεροι «σχεδιαστές» του Ν/σ, ανατρέπεται άρδην, στο όνομα του «εκσυγχρονισμού» και της «ανταγωνιστικότητας», όχι μόνο η -έστω ατελής- συνεταιριστική παράδοση, αλλά και η ίδια η πραγματικότητα της ελληνικής Γεωργίας-Κτηνοτροφίας-Αλιείας. Αλλά ας δούμε τις «καινοτομίες»:
Πρώτο, η όλη λειτουργία των ΑΣΟ εντάσσεται στο πλαίσιο των Ανωνύμων Εταιρειών, παραβλέποντας την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική ύπαιθρο.
Δεύτερο, υποτάσσει ολόκληρο το συνεταιριστικό κίνημα στην κυριαρχία των «κατά κύριο επάγγελμα» αγροτών και των μεγαλοαγροτών, ορίζοντας πως δέκα μέλη με συνεταιριστική μερίδα 10.000 €, μπορούν να ιδρύσουν συνεταιρισμό. Οι συγκεκριμένοι περιορισμοί δεν θα ισχύουν για περιοχές κάτω των 3.500 κατοίκων.
Τρίτο, οι ΑΣΟ θα μπορούν να εξασκούν οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα, που όμως δεν αλλοιώνουν τον αγροτικό χαρακτήρα της, σαν μία ιδιωτική και αυτόνομη επιχείρηση.
Τέταρτο, δίδεται η δυνατότητα συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών στο μετοχικό κεφάλαιο των ΑΣΟ σε ποσοστό μέχρι 35% (προβλέπεται η άλωσή τους από τα αγροδιατροφικά μονοπώλια και τις τράπεζες).
Πέμπτο, η διαδικασία για την ίδρυση απλοποιείται καθώς οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν πλέον να υποβάλλουν μία διοικητική πράξη που εκδίδεται από το Υπουργείο Α.Α.&Τ και όχι με δικαστική απόφαση.
Έκτο, ρυθμίζεται ο ρόλος του κράτους, ο οποίος περιορίζεται στις διαδικασίες καταχώρησης στο Μητρώο, στον έλεγχο νόμιμης λειτουργίας και στην μέριμνα για την ανάπτυξη των Αγροτικών Συνεταιρισμών.
Έβδομο, προβλέπεται το πάγωμα για μια πενταετία των διώξεων που αντιμετωπίζουν μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των Συνεταιρισμών που τελούν υπό εκκαθάριση, εξυγίανση ή πτώχευση και αφορούν την μη καταβολή εισφορών ή/και φόρων στο δημόσιο. Από την παραπάνω διάταξη εξαιρούνται περιπτώσεις που αντιμετωπίζουν δίωξη για υπεξαίρεση και κατάχρηση όπως επίσης και οφειλές προς τραπεζικά ιδρύματα.
Όγδοο, θα υπάρξει εκκαθάριση του μητρώου των περίπου 6.500 συνεταιρισμών, από τους οποίους θα απομείνουν γύρω στους 800 που θα είναι ακόμα ενεργοί.
Όλ’ αυτά σημαίνουν με δυο λόγια την ολοκληρωτική απόρριψη της συντριπτικής πλειοψηφίας της φτωχομεσαίας αγροτιάς από τη δυνατότητα του συνεταιρίζεσθαι.
Στήριξη στους αγώνες
Εμείς το Μ-Λ ΚΚΕ θα στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις το δίκαιο αγώνα των αγροτών να μπορούν ανεμπόδιστα να συνεταιρισθούν με όρους και προϋποθέσεις που να αντιστοιχούν στις δυνατότητες τους, εντάσσοντας τον αγώνα της φτωχομεσαίας αγροτιάς ενάντια στα κυκλώματα που στήνουν τα μονοπώλια και οι τράπεζες με τους κατά τόπους «τσαμπάδες» τους, κάτω από την πολιτική κάλυψη που τους δίνει σήμερα η κυβέρνηση της Ν.Δ. και προηγούμενα του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ.
Χωρίς να πιστεύουμε ότι στην καπιταλιστική οικονομία είναι δυνατόν να υπάρξουν σοσιαλιστικές συνεταιριστικές νησίδες που βαθμιαία θα οδηγήσουν στην αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων στην αγροτική οικονομία, εκτιμούμε ότι τα εγγενή προβλήματα της αγροτιάς δεν λύνονται κάτω από τους σημερινούς κοινωνικούς συσχετισμούς. Απλά και μόνο, ότι ο συνεταιρισμός αποτελεί ένα κάποιο ανάχωμα στην αχαλίνωτη κερδοσκοπία.
Να στηριχτούμε στον προοδευτικό χαρακτήρα των λίγων αγροτικών συνεταιρισμών, να εντείνουμε τον διεκδικητικό αγώνα της φτωχομεσαίας αγροτιάς μέσα από τους αγροτικούς συλλόγους, να προχωρήσουμε σε συνεργασίες και μέτωπα στη βάση των καυτών προβλημάτων της αγροτιάς, να προωθήσουμε μια συνεργασία της φτωχομεσαίας αγροτιάς με άλλα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας που πλήττονται θανάσιμα από την ακολου­θούμενη πολιτική της εξάρτησης και της υποτέλειας, αυτά νομίζουμε πως αποτελούν μερικές από τις κατευθύνσεις που μπορεί να κινηθεί ενιαία το αγροτοσυνδικαλιστικό και προοδευτικό συνεταιριστικό κίνημα.