Μισή ώρα κράτησε η 6η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της ΓΣ του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Το σκηνικό γνωστό. Με την παρουσία των δύο υπουργών Εξωτερικών, Γεραπετρίτη και Φιντάν, και των διπλωματικών τους συμβούλων, Μπούρα και Κιλίτς. Τα ανακοινωθέντα και από τις δυο πλευρές λιτά. Συμφώνησαν να εντατικοποιήσουν τη «συνεργασία» τους στο μεταναστευτικό, στο φόντο της πολεμικής έντασης στη Μέση Ανατολή και της αναταραχής στις χώρες της ΕΕ που προκάλεσε η απόφαση για συνοριακούς ελέγχους και επαναπροωθήσεις μεταναστών στις χώρες εισόδου και ανάθεσαν στους υπουργούς Εξωτερικών «να αρχίσουν την προετοιμασία για τη σύγκληση του επόμενου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) Ελλάδας – Τουρκίας, που θα πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα τον Ιανουάριο του 2025, στη βάση της Διακήρυξης των Αθηνών».
Ωστόσο η δήλωση του Γεραπετρίτη στην ΕΡΤ, μετά τη συνάντηση, ότι δόθηκε εντολή από τις ηγεσίες των δύο κρατών να διερευνήσουν «το έδαφος κατά πόσο υπάρχουν οι πρόσφορες συνθήκες για να εκκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ», ήταν αυτή που έφερε στην επιφάνεια το πραγματικό περιεχόμενο των μυστικών ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Στην ίδια κατεύθυνση και οι αποκαλύψεις του Τούρκου προέδρου για το περιεχόμενο των διμερών συνομιλιών: «Δώσαμε βάρος τόσο σε αυτό το Ανώτατο Στρατηγικό Συμβούλιο όσο και τις ορισμένες γνωστές δυσκολίες που ζούμε στο Αιγαίο. Και ο πρωθυπουργός μάς δήλωσε ότι θα θέσει αυτά τα θέματα στο τραπέζι και ότι θα λύσει αυτό το πρόβλημα». Αλλά ποιες είναι άραγε οι «πρόσφορες συνθήκες» που επικαλείται ο Γεραπετρίτης προκειμένου να διερευνηθούν οι συνθήκες για να ξεκινήσουν συζητήσεις για τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών; Καμιά ένδειξη δεν υπάρχει για μετατόπιση της Τουρκίας από τις πάγιες διεκδικήσεις της στο Αιγαίο. Αντίθετα η Άγκυρα βάζει σταθερά στο τραπέζι του διαλόγου ολόκληρη την ατζέντα των διεκδικήσεών της. Στην παραπάνω αποστροφή του ο Ερντογάν για «γνωστές δυσκολίες στο Αιγαίο… και θέματα στο τραπέζι» που θα λύσει ο Μητσοτάκης, αποκαλύπτει ότι ο διάλογος έχει διευρυνθεί πέρα από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων ζωνών, που αποτελεί την «εθνική γραμμή» της ελληνικής άρχουσας τάξης. Η Τουρκία επιμένει στις θέσεις για την τουρκική μειονότητα της Θράκης, την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τη «Γαλάζια Πατρίδα», που πρόσφατα αποφάσισε να την διδάσκει και στα σχολεία, το παράνομο Τουρκολυβικό μνημόνιο, τον εναέριο χώρο και το FIR και πάνω από όλα το casus belli, την απειλή με πόλεμο στην περίπτωση που η Ελλάδα κηρύξει την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 μίλια.
Τα κυβερνητικά παπαγαλάκια από την ομιλία Ερντογάν στον ΟΗΕ υπογραμμίζουν το σημείο της ομιλίας του για οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, υπαινισσόμενα τη στροφή Ερντογάν προς τις ελληνικές θέσεις. Μιλούν επίσης για κατακόρυφη μείωση των εναέριων παραβιάσεων από την έναρξη της ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Κομπάζουν ότι δήθεν η κυβέρνηση έχει καταφέρει να εκμηδενίσει τις ροές από τον Έβρο και από τα θαλάσσια σύνορα. Πρόσφατα ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, Μαρινάκης, επαίρονταν ότι «δεν έχουμε παραβιάσεις, δεν καλούνται κάθε τόσο οι άνθρωποι της Αεροπορίας μας να αντιμετωπίζουν τέτοια φαινόμενα». Ωστόσο οι υπερπτήσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου έχουν περιοριστεί για προφανείς επικοινωνιακούς λόγους της Τουρκίας, καθώς επιζητά την έξωθεν καλή μαρτυρία από τη Δύση. Εδώ πρέπει να τονιστεί πως στη θάλασσα οι παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων από την τουρκική ακτοφυλακή και το πολεμικό ναυτικό συνεχίζονται όχι απλά απρόσκοπτα, αλλά και με αυξητική τάση σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΕΘΑ. Εξάλλου οι πρόσφατες τουρκικές προκλήσεις στην Κάσο λίγο έλειψε να τινάξουν στον αέρα το ήρεμο κλίμα και η κρίση αποτράπηκε μόνο εξαιτίας της παροιμιώδους υποχωρητικότητας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που δηλώνει από τη Ν.Υόρκη «πεπεισμένος ότι σήμερα έχουμε ένα παράθυρο ευκαιρίας και θα πρέπει να είμαστε αρκετά τολμηροί και αρκετά σοφοί ώστε να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία».
Σ’ αυτές τις «πρόσφορες συνθήκες» προβάλλει ξανά το ενδεχόμενο η ελληνοτουρκική προσέγγιση να βρεθεί σε διαδικασία παραπομπής του ζητήματος οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Κάτι τέτοιο επιχειρείται από τις ελληνικές κυβερνήσεις από τα αρχικά στάδια της διένεξης. Θυμίζουμε ότι την άνοιξη του 1975 η Τουρκία δέχτηκε τη σύνταξη συνυποσχετικού για την υποβολή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο. Η συμφωνία επιβεβαιώθηκε τον Μάη του 1975 στη συνάντηση Καραμανλή-Ντεμιρέλ. Τον Σεπτέμβρη η Τουρκία υπαναχώρησε. Τον επόμενο χρόνο, μετά την έξοδο του Σισμίκ στο Αιγαίο, η Αθήνα επιχείρησε σε μονομερή προσφυγή στη Χάγη, αλλά αυτή απορρίφθηκε, επειδή η Άγκυρα αρνήθηκε να συμπράξει. Ο τελευταίος κύκλος διερευνητικών επαφών κατά την περίοδο 2002-2004, που είχε μάλιστα καταλήξει στη σύνταξη προσχεδίου συνυποσχετικού για παραπομπή της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας στη Χάγη τελικά έμεινε στα σκοτεινά συρτάρια της μυστικής διπλωματίας.
Το Κυπριακό
Στη Νέα Υόρκη επιβεβαιώθηκε επίσης η πλήρης εγκατάλειψη της Κύπρου από τον Μητσοτάκη. Στην ομιλία του ο Ερντογάν χλευάζοντας και τις αποφάσεις του ΟΗΕ, επισήμανε: «Πάντα οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία εξέφραζαν ειλικρινείς εκφράσεις για δίκαιη, μόνιμη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού. Το μοντέλο της ομοσπονδίας έχει πλέον χάσει εντελώς την εγκυρότητά του. Καλώ για άλλη μια φορά τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου και να δημιουργήσει διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις».
Ο Τούρκος Πρόεδρος στη ΓΣ αναφέρθηκε και στα «δικαιώματα» της κατοχικής δύναμης στην Κύπρο. Ισχυρίσθηκε ότι η χώρα του διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο υποστηρίζοντας ότι «η Τουρκία έχει δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα στα βόρεια και δυτικά του νησιού της Κύπρου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρο το νησί», εγγράφοντας έτσι υποθήκες για την επέκταση του Αττίλα σε ολόκληρη την Κύπρο.
Αργότερα στη συνάντηση που είχε με τον γγ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε σαν προϋπόθεση για την επανέναρξη διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό την κατοχύρωση «ισότιμου διεθνούς καθεστώτος της τουρκοκυπριακής πλευράς», ώστε «οι δυνατότητες λύσης εκτός της ομοσπονδίας να μπορέσουν να συζητηθούν σε μια συνάντηση υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών με τη συμμετοχή των πλευρών».
Στην προκλητική τοποθέτηση Ερντογάν στη ΓΣ για το Κυπριακό ο Μητσοτάκης έμεινε απαθής. Η κυβέρνηση δεν αντέδρασε δεν έβγαλε έστω μια χλιαρή ανακοίνωση διαμαρτυρίας. Αντίθετα ο Μητσοτάκης χαμογελαστός συναντήθηκε λίγο αργότερα «στο σπίτι της Τουρκίας» με τον Ερντογάν, όπου παράλειψαν οποιαδήποτε αναφορά στην Κύπρο. Ακόμα και στην ενημέρωση που δόθηκε από το μέγαρο Μαξίμου για το περιεχόμενο της συνάντησης απουσίαζε οποιαδήποτε αναφορά στο Κυπριακό, παρά το γεγονός ότι ήταν από τα θέματα που, σύμφωνα με το ρεπορτάζ των προηγούμενων ημερών, αναμένονταν να τεθούν (σχετική αναφορά δεν υπήρξε ούτε στην ανακοίνωση της τουρκικής πλευράς).
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη συζητά για το Κυπριακό, αλλά αποφεύγει να το συσχετίσει με την ελληνοτουρκική προσέγγιση, θεωρώντας το διεθνές ζήτημα. Δεν διδάχθηκε από το πάθημα του Ανδρέα Παπανδρέου το 1988, ο οποίος μη εντάσσοντας το Κυπριακό στον ελληνοτουρκικό διάλογο (και τη Συμφωνία του Νταβός με Οζάλ), για να αποφύγει τη γενική κατακραυγή, αναγκάστηκε να δηλώσει στη Βουλή το mea culpa.
Αμφίσημες ήταν και οι αντιδράσεις της Λευκωσίας. Ο Χριστοδουλίδης απαντώντας στον Ερντογάν από τη μια υποστήριξε ότι «η παρανομία που απορρέει από την εισβολή, την επιθετικότητα και τη χρήση βίας δεν μπορεί να αναγνωριστεί» και ταυτόχρονα αγνοώντας την υπάρχουσα κατάσταση δήλωσε ότι «είμαι έτοιμος να καθίσω σήμερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Όχι αύριο, σήμερα».
Και αυτό έγινε. Ο Γκουτέρες κάλεσε και έγινε αποδεκτή, άτυπη τριμερής συνάντηση τον Οκτώβρη στη Ν. Υόρκη με τη συμμετοχή Γκουτέρες, Χριστοδουλίδη, Τατάρ.
Νωρίτερα στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ συναντήθηκαν Μακρόν – Μητσοτάκης – Χριστοδουλίδης για τη διασφάλιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας, καθώς το έργο έχει ανατεθεί στη γαλλική εταιρεία Nexans. Εκεί ο Χριστοδουλίδης για να κάνει πιο ελκυστικό και ασφαλέστερο από γεωπολιτικούς κινδύνους το «επενδυτικό πακέτο» ενημέρωσε «για το αυξημένο ενδιαφέρον της Εθνικής Εταιρείας Ενέργειας του Άμπου Ντάμπι, της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ» για το έργο.
Την ίδια ώρα στην Κύπρο καταφθάνουν χιλιάδες Αμερικανοί και Βρετανοί στρατιώτες με το πρόσχημα μιας ενδεχόμενης επιχείρησης για την απομάκρυνση πολιτών από τον φλεγόμενο Λίβανο.
Εσωκομματικές αντιδράσεις
Μπροστά στις επερχόμενες επώδυνες εξελίξεις στο σύνολο των ελληνοτουρκικών σχέσεων ο Μητσοτάκης προετοιμάζεται για σοβαρές εσωκομματικές αναταράξεις. Την Πέμπτη 26/9, πραγματοποιήθηκε η ενημέρωση της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής για το ταξίδι του Μητσοτάκη στις ΗΠΑ.
Παράλληλα έγινε γνωστό ότι προκειμένου να «γεφυρώσει» τις σχέσεις του με τους Καραμανλή και Σαμαρά, ο Μητσοτάκης είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τους δύο πρώην πρωθυπουργούς και προέδρους της ΝΔ, προκειμένου να τους προσκαλέσει προσωπικά στην εκδήλωση για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της ΝΔ, στη Ρηγίλλης.
