Πριν από δύο εβδομάδες το Υπουργείο Τουρισμού έδωσε προς δημόσια διαβούλευση ένα νέο σχέδιο νόμου υπό τον τίτλο «Ενίσχυση των τουριστικών υποδομών και της τουριστικής εκπαίδευσης, επικαιροποίηση του πλαισίου άσκησης του επαγγέλματος των ξεναγών και των χρονομεριστικών μισθώσεων, ρυθμίσεις τουριστικών φορέων και άλλες διατάξεις για την ενίσχυση του τουρισμού». Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο «εκσυγχρονισμού» του τουριστικού προϊόντος βρέθηκε και το επάγγελμα του ξεναγού.
Το νομοσχέδιο που εισηγείται η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη τυπικά και κατ’ ουσίαν καταργεί τον νόμο 710/1977, τον βασικό νόμο περί ξεναγών (σημ. τροποποιημένο πολλάκις, με τελευταία φορά το 2022), ξεκινώντας ευθύς εξαρχής με τον ορισμό του ξεναγού: το νομοσχέδιο ορίζει ότι «Ξεναγός κατά την έννοια του παρόντος είναι όποιος κατ’ επάγγελμα ξεναγεί και συνοδεύει αλλοδαπούς ή ημεδαπούς περιηγητές ή επισκέπτες της χώρας σε μουσεία, οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους, οργανωμένους ιστορικούς τόπους και περίκλειστα μνημεία, επεξηγώντας τη σημασία και την ιστορία τους και παρέχοντας πληροφορίες σε γλώσσα επιλογής τους για όλα τα ανωτέρω». Εκ πρώτης όψεως ο ορισμός φαίνεται αυτονόητος, επί της ουσίας παραποιεί και συρρικνώνει το επάγγελμα με βασικούς χαμένους όχι μόνο τους ξεναγούς και μελλοντικούς ξεναγούς, αλλά και τους επισκέπτες, καθώς και το τουριστικό προϊόν μαζί με το ιστορικό και πολιτιστικό απόθεμα της χώρας.
Καταργεί αυθαίρετα ακόμα και τον ορισμό της CEN, δηλαδή της Comité Européen de Normalisation / European Committee for Standardization, τον οποίον αποδέχεται και η Eυρωπαϊκή Ομοσπονδία Ξεναγών (FEG), και ο οποίος λέει: Tourist Guide – Person who guides visitors in the language of their choice and interprets the cultural and natural heritage of an area, which person normally possesses an area-specific qualification usually issued and/or recognised by the appropriate authority (Ξεναγός είναι αυτός που οδηγεί επισκέπτες σε γλώσσα επιλογής τους και ερμηνεύει την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά ενός τόπου, ο οποίος συνήθως κατέχει άδεια τοπική, που έχει εκδοθεί και αναγνωριστεί από τις αρμόδιες αρχές).
Έτσι, η δραστηριοποίηση του ξεναγού τείνει να περιοριστεί πλέον σε μουσεία, οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους, οργανωμένους ιστορικούς τόπους και περίκλειστα μνημεία. Τι γίνεται με όλα τα υπόλοιπα; Τι γίνεται με τα ιστορικά κέντρα των πόλεων (Πλάκα κτλ.), τους παραδοσιακούς οικισμούς (Ζαγοροχώρια κτλ.), τους φυσικούς τόπους (ηφαίστεια, σπήλαια, περιοχές Natura κτλ.), τα μαρτυρικά χωριά (Δίστομο κτλ.), την άυλη πολιτιστική κληρονομιά (έθιμα, μουσική, χορός, λογοτεχνία κτλ.); Ποιος θα αναλάβει να εξηγήσει και να παρουσιάσει την πολύπλευρη ελληνική πραγματικότητα μέσα στη διαχρονία της, σε κάθε τόπο και γωνιά, αν όχι οι εξουσιοδοτημένοι και καταρτισμένοι από το κράτος ξεναγοί;
Το νέο σχέδιο νόμου περιορίζει τους ξεναγούς για να απελευθερώσει διά νόμου όλους όσοι λυμαίνονται τον τουρισμό εδώ και χρόνια, αφήνοντας την αγορά να “αυτορρυθμιστεί” μέσα από την πλήρη απορρύθμιση ενός κλάδου, κατά τη συνήθη πρακτική του νεοφιλελευθερισμού: ξένοι tour leaders συνοδεύουν τα γκρουπ τους ανά την Ελλάδα, ξεναγώντας μέσα από το λεωφορείο και έξω από τους φράχτες περίκλειστων μνημείων, ταξιτζήδες «ψαρεύουν» τουρίστες σε αεροδρόμια και λιμάνια για να τους δείξουν την Αθήνα με το αζημίωτο, ντόπιοι που αγαπάνε την πόλη τους(;) παρουσιάζουν τα αξιοθέατα εθελοντικά (ζητώντας αντίστοιχη εθελοντική συνεισφορά στο τέλος κάθε “free tour”).
Την ίδια στιγμή το Υπουργείο Τουρισμού όχι μόνο σφυρίζει αδιάφορα, αλλά κάνει ό,τι μπορεί για να συντηρήσει το χάος: οι έλεγχοι προς τους παράνομους ξεναγούς έγιναν από ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι, ενώ διόλου τυχαία η παράνομη ξενάγηση τα τελευταία χρόνια από ποινικό αδίκημα πλέον επιφέρει μόνο διοικητικά πρόστιμα, τα οποία συνήθως δεν εισπράττονται. Ξεναγοί (=έχοντες προϋπηρεσία εργασίας δύο ετών ως ξεναγοί) άλλων χωρών, μπορούν μέσα από μια τυπική διαδικασία διάρκειας 10 ημερών να αποκτήσουν άδεια ξεναγού στην Ελλάδα και να κινούνται εντός και εκτός αρχαιολογικών χώρων, χωρίς αστερίσκους και προϋποθέσεις (χωρίς επιβεβαιωμένα να γνωρίζουν την ιστορία ή/και τη γλώσσα της χώρας που ξεναγούν)!
Στην ίδια κατεύθυνση της απαξίωσης του επαγγέλματος, οι κρατικές Σχολές Ξεναγών φυτοζωούν, καθώς ούτε η χρηματοδότηση είναι αρκετή, αλλά ούτε και οι παροχές είναι οι προσήκουσες προς τους σπουδαστές. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχετικά πρόσφατα οι εκπαιδευτικές εκδρομές ανά την Ελλάδα (βασικό συστατικό της εκπαίδευσής τους) μειώθηκαν από 120 σε 60 και έπειτα σε 35, μέσα στις οποίες πρέπει να καλύψουν όλη την επικράτεια! Παράλληλα, βρέθηκε ένας νέος τρόπος «παραγωγής» νέων ξεναγών, με πτυχιούχους (άνεργους συνήθως) συναφών πανεπιστημιακών σχολών (Ιστορίας-Αρχαιολογίας κτλ.), οι οποίοι θα καλούνται να πληρώνουν ακριβά ένα δίμηνο σεμινάριο, είτε σε κάποιο πανεπιστημιακό ίδρυμα (δημόσιο ή ιδιωτικό) είτε σε κάποιο Κέντρο Διά Βίου Μάθησης, προκειμένου να παραλάβουν την κρατική άδεια ξενάγησης.
Το νομοσχέδιο έρχεται να επικυρώσει όλα όσα μεθοδεύονταν μέχρι σήμερα: την ιδιωτικοποίηση της (ξεναγικής) εκπαίδευσης, τη νομιμοποίηση της ασυδοσίας, της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής από επίδοξους «ξεναγούς», καθώς και την κανονικοποίηση ενός ξεπεσμένου τουριστικού προϊόντος, όπου ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει και όπως θέλει. Το νομοσχέδιο δεν έρχεται, φυσικά, να εκσυγχρονίσει και να ρυθμίσει την τουριστική αγορά, αλλά να επικυρώσει την πλήρη απορρύθμισή της.
Και, φυσικά, το νέο νομοσχέδιο βρίσκει τους ξένους tour operators και τους ντόπιους επιχειρηματίες του τουρισμού σε απόλυτη ετοιμότητα για τη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται: ήδη έχουν διαφημίσει εκδρομές χωρίς ξεναγό, αλλά με έμπειρους συνοδούς, οι οποίοι συνήθως είναι οι ίδιοι οι υπάλληλοι των τουριστικών γραφείων, που χωρίς καμία κατάρτιση και με τον βασικό μισθό (αλλά και την υπόσχεση για υψηλά φιλοδωρήματα) καλούνται να συνοδεύσουν τους επισκέπτες ανά την Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι συνοδοί (tour leaders), με ευθύνη του Υπουργείου Τουρισμού, δεν είναι μέχρι σήμερα κατοχυρωμένο επάγγελμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίες τους. Εν ολίγοις, στον δημόσιο διάλογο οι εκπρόσωποι των εργοδοτών χαιρετίζουν την πρωτοβουλία του Υπουργείου και δεν διστάζουν να ομολογήσουν ότι επιτέλους το κόστος των τουρ θα μειωθεί (σημ. υπέρ των κερδών τους)!
Εν μέσω της τουριστικής σεζόν, το Υπουργείο Τουρισμού βάλλει κατά των ξεναγών, ενός κατοχυρωμένου επαγγέλματος από τη δεκαετία του 1970, προκειμένου να δώσει γη και ύδωρ στους επιχειρηματίες, να τους παραδώσει άνευ όρων «τη βαριά βιομηχανία» της χώρας και να καταδικάσει χιλιάδες εργαζόμενους στην απαξίωση. Το νομοσχέδιο θα κατατεθεί στην ολομέλεια την ερχόμενη εβδομάδα και πρέπει να μας βρει όλους απέναντι!
