Το γεγονός ότι η νεότερη γενιά ποιητριών της Παλαιστίνης βαδίζει επάξια στη χνάρια μεγάλων ποιητριών, όπως η Μέι Ζιαντέχ και η Φάντουα Τουκάν που απολαμβάνουν επί σειράν ετών παγκόσμιας αναγνώρισης, δεν είναι προς απορία. Με συνειδήσεις αγωνιστριών, σφυρηλατημένες στον πολύχρονο, επίπονο αγώνα του Παλαιστινιακού λαού και αξιόλογη ακαδημαϊκή παιδεία στο δισάκι τους, οι νεότερες Παλαιστίνιες ποιήτριες καταθέτουν σημαντικό έργο, που αποπνέει σταθερά το μαχητικό πνεύμα, τις αγωνίες και την προσήλωση στα ιδανικά αυτού του ακατάβλητου λαού, άσβεστου φάρου της σύμπασας ανθρωπότητας.
Γεννημένη το 1979 στον Λίβανο και μεγαλωμένη στην Τυνησία από γονείς πρόσφυγες, η 45χρονη σήμερα Ραφίφ Ζιάντα, ασκείται στην ποίηση από πολύ νεαρή ηλικία. Έχοντας παρακολουθήσει σπουδές στο πανεπιστήμιο του Γιορκ στο Τορόντο, εκτέθηκε για πρώτη φορά δημόσια το 2004 – απαγγέλλοντας το πρώτο της ποίημα, εμπνευσμένο από τη σκληρή εμπειρία της του ρατσισμού.
Ο πατέρας της Ραφίφ έζησε αρκετά χρόνια ως πρόσφυγας στην Αθήνα, υπήρξε μάλιστα δραστήριο μέλος της εντόπιας Παλαιστινιακής παροικίας.
Το 2009 η Ραφίφ κυκλοφόρησε το πρώτο της άλμπουμ με απαγγελίες ποημάτων της, το “Χαντίλ”, με την υποστήριξη του Συμβουλίου Τεχνών του Οντάριο, έχοντας προηγούμενα ταξιδέψει σε κάμποσες χώρες ανά τον κόσμο, συμμετέχοντας και συχνά οργανώνοντας προγράμματα εργαστηρίων ποίησης.
Το 2011 συμμετείχε στην ευρωπαϊκή τουρνέ του αμερικανο-Παλαιστίνιου ποιητή Ρεμύ Καναζί (με αφορμή το έργο του “Ποιητική αδικία”), απαγγέλοντας μαζί του δημόσια σε σκηνή του Λονδίνου.
Το 2012 επιλέχτηκε να αντιπροσωπεύσει την Παλαιστίνη στην Ολυμπιάδα του Κέντρου Ποιητών της Δυτικής Όχθης, και την ίδια χρονιά, απήγγειλε δημόσια ποιήματά της στο Φεστιβάλ του παγκόσμιου χωριού στο Ελσίνκι.
Το καλοκαίρι του 2014, η Guardian δημοσίευσε κείμενό της που αναφερόταν στην ισραηλινή εισβολή του 2014 και στο Κίνημα Μποϋκοτάζ, Απόσυρσης επενδύσεων και Κυρώσεων (BDS). Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς η Ραφίφ Ζιάντα συνέπραξε επί σκηνής με το Παλαιστινιακό χιπ-χοπ συγκρότημα DAM-Palestine σ’ ένα κοντσέρτο αφιερωμένο στην Παλαιστίνη, με την υποστήριξη της Δράσης για την Παλαιστίνη του Μάντσεστερ. Είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης του πανεπιστημίου του Γιορκ, με σημαντική επιστημονική έρευνα στο ενεργητικό της, έχοντας εστιάσει κυρίως σε θέματα πολιτικής οικονομίας, αλλά και σε ζητήματα που αφορούν στο φύλο και το έθνος.
Αγαπημένη του Κεν Λόουτς, η Ραφίφ Ζιάντα είναι κυρίως γνωστή για τα ποιήματά της “Διδάσκουμε ζωή, κύριε” και “Αποχρώσεις θυμού”. Το ποίημά της “Διδάσκουμε ζωή, κύριε”, ενέπνευσε φωτογραφική έκθεση του Σκωτσέζικου Κοινοβουλίου – με τίτλο: “Διδάσκουμε ζωή: Τα παιδιά των κατεχόμενων”.
Αν οι λέξεις μου μπορούν να το σταματήσουν (απόσπασμα)
[…] Αν οι λέξεις μου μπορούν να το σταματήσουν,
αν μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο
σε μια βόμβα, ένα ντρόουν ή και μια μόνο σφαίρα,
θα τις απέθετα στα πόδια κάθε παιδιού στη Γάζα
και θα τις πρόσφερα σαν προσευχή·
θα τις απήγγειλλα ξανά και ξανά και ξανά,
ώσπου να γίνει όλη η ανθρώπινη γλώσσα κομμάτια·
θα τις έγραφα ατέλειωτα·
θα τις έγραφα ατέλειωτα,
ώσπου να γίνει κομμάτια όλη η γλώσσα,
όπως γίνεται κομμάτια η νύχτα με το φως τη αυγής. […]
(Μτφ: Γιάννης Στάμος)
Η Χέμπα Καμάλ Αμπού Νάντα, γεννήθηκε στη Μέκκα της Σαουδικής Αραβίας στις 24 Ιουνίου του 1991, σε οικογένεια Παλαιστινίων προσφύγων, εκτοπισμένων βίαια στη διάρκεια της ΝΑΚΜΠΑ (η ισραηλινή επέλαση του 1948) από το χωριό Μπέιτ Τζίρτζα της Παλαιστίνης. Αποφοίτησε από το ισλαμικό πανεπιστήμιο της Γάζας ως βιοχημικός, και συνέχισε με μεταπτυχικές σπουδές στην κλινική διατροφολογία στο πανεπιστήμιο του Αλ Αζχάρ.
Διέπρεψε εκτός από την ποίηση και στην πεζογραφία, και η νουβέλα της “Το οξυγόνο δεν είναι για τους νεκρούς”, απέσπασε το 2ο βραβρείο Αραβικής Δημιουργικότητας (Βραβεία Σαρχάζ) το 2017.
Εργάστηκε για ένα διάστημα στο Κέντρο Ρουσούλ για τη Δημιουργικότητα, το οποίο συνδέεται με το Ινστιτούτο Αλ-Αμάλ για ορφανά παιδιά. Στη γνωστή, ευρείας κυκλοφορίας Παλαιστινιακή εφημερίδα Αλ Αγιάμ που εκδίδεται στη Ραμάλα, μετά τον βίαιο θάνατό της γράφτηκε πως «επικεντρωνόταν στην δικαιοσύνη, τις αραβικές εξεγέρσεις, και την πραγματικότητα της ζωής των Παλαιστινίων υπό Κατοχή».
Εξέδωσε αρκετές ποιητικές συλλογές, και τη βραβευμένη νουβέλα στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, η οποία και επανεκδόθηκε από τον Εκδοτικό Οίκο DarDiwan το 2021.
Κάποιες από τις σύντομες δημοσιεύσεις της σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις πρώτες μέρες της ισραηλινής επίθεσης, κυκλοφόρησαν πλατιά και κοινοποιούνταν επαναλαμβανόμενα.
Σκοτώθηκε στη διάρκεια ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής ενώ βρισκόταν στο σπίτι της – στο Χαν Γιούνις της Γάζας στις 20 του Οκτώβρη, στα 32 μόλις χρόνια της.
Μόλις πριν, έγραφε:
«Η νύχτα της Γάζας είναι σκοτεινή εξόν από τη λάμψη των οβίδων,
σιωπηλή εξόν από των ήχο των βομβών,
τρομακτική εξόν από τη θαλπωρή της προσευχής,
μαύρη εξόν από το φως των μαρτύρων.
Καληνύχτα Γάζα».
Η Αμπού Νάντα μας διδάσκει ζωή πίσω από το σύνορο του τάφου», έγραψε πρόσφατα η διακεκριμμένη καθηγήτρια αραβικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια Χούντα Φαχρεντίν, η οποία και μετέφρασε τιμητικά στα αγγλικά ένα από τα τελευταία ποήματα της Χέμπα Αμπού Νάντα, με τίτλο: “Δεν είμαστε απλά περαστικοί”.
Δεν είμαστε απλά περαστικοί (απόσπασμα)
Χτες, ένα αστέρι είπε
στο μικρό φως στην καρδιά μου
δεν είμαστε απλά περαστικοί.
Μην πεθάνεις. Κάτω απ’ αυτήν τη λάμψη
κάποιοι περιπλανητές προχωρούν
περπατώντας.
Φτιάχτηκες πρώτα απ’ την αγάπη μας
μην μεταφέρεις λοιπόν τίποτα εξόν από αγάπη
σ’ αυτούς που τρέμουν. […]
Μτφ. από τα αγγλικά: Μάχη Σμυρναίου)
