Κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα τα άλματα στη βιομηχανία και την επιστήμη δημιούργησαν τη σφαλερή εντύπωση πως η κοινωνία μπορεί να ερμηνευτεί με φυσιοκρατικούς όρους. Αυτό εκδηλώθηκε και στον ανθρώπινο οργανισμό που ακόμα και ο πολυδαίδαλος και σύνθετος ψυχισμός μπήκε στο κρεβάτι των φυσικών επιστημόνων. Αυτό το ρεύμα του φυσιοκρατισμού ήταν σαφώς προοδευτικότερο από τον ιδεαλισμό που ανήγαγε τις ανθρώπινες πράξεις σε κάτι υπερφυσικό και απροσδιόριστο. Τελικά στην έννοια του όντος/θεού. Όμως ο άνθρωπος είναι οι πολυδύναμες σχέσεις του με την κοινωνία. Αυτήν που τον περιμένει, τον «μεγαλώνει», τον ανατρέφει και τον θάβει για να συνεχίσει την πορεία της.
Ήταν ο μαρξισμός, με όπλο τον υλισμό και μέθοδο τη διαλεκτική, που έδωσε στο άτομο την ιστορικότητά του, δηλαδή τον έβαλε στο ιστορικό πλαίσιο και του έδωσε συγκεκριμένες αναλογίες. Αλλά ξεφύγαμε από τις φυσικές βεβαιότητες, όπως ότι το νερό εξατμίζεται στους 100 βαθμούς και η άνωση σπρώχνει τα πράγματα προς τα πάνω και η παγκόσμια έλξη προς τα κάτω. Η φύση μπορεί να αναπαραχθεί σε συνθήκες εργαστηρίου και όσες φορές διεξαχθεί με ίδιους όρους ένα πείραμα θα καταλήξουμε στο ίδιο αποτέλεσμα.
Υπάρχουν κοινωνικοί νόμοι; Αναμφίβολα. Οι νόμοι της ποσότητας που μετατρέπεται σε ποιότητα, η δράση και αντίδραση κλπ υπάρχουν «αφ’ εαυτών» και αξίζει να τους ανακαλύψουμε, να τους βρούμε και να τους περιγράψουμε. Η αριστερή πολιτική, αν θέλει να σέβεται τον εαυτό της, πρέπει να λειτουργεί επιστημονικά, να βρίσκει τις αντιθέσεις, να δημιουργεί κρίσιμη μάζα. Αν δεν το έχει κατορθώσει στην ολότητά του, έχει να κάνει με λαθεμένες προσεγγίσεις, αλλά όχι μόνο. Ανάμεσα στις μάζες και την αριστερά υπεισέρχονται μία σειρά παράγοντες. Πρόκειται για ένα εχθρικό οπλοστάσιο που περιλαμβάνει το κράτος και τους κρατικούς μηχανισμούς, τα παλιά ήθη και έθιμα, τα ΜΜΕ, το σχολείο, το στρατό και τη «μαζική ψυχολογία». Η τελευταία δίνει πολιτικές επιταγές στον αστισμό και το ρεφορμισμό, στα κόμματα που υπηρετούν με τον ένα ή άλλο τρόπο το κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό. Η ταξική πάλη δεν μπορεί να αναπαραχθεί σε επαναλαμβανόμενες συνθήκες ή στο εργαστήριο. Διεξάγεται εφάπαξ και είναι πολυπαραγοντική. Εμείς μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι για την κρίσιμη μάζα και τα πιστεύω του κόμματός μας, άντε με μία ευρύτερη αντίληψη αυτή των συγγενών οργανώσεων της αριστεράς. Μόνο η βαθύτερη γνώση των κοινωνικών δεδομένων και το δέσιμο με τις μάζες μπορεί να δώσει καθαρότερη εικόνα των κοινωνικών αντιθέσεων. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα πρόσφατα γεγονότα των πυρκαγιών και των πλημμυρών. Μόλις σε διάστημα ενός μήνα η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντιμετώπισε τις 7 πληγές του Φαραώ. Και όμως, χωρίς αντίπαλο δέος στο λαό και στη Βουλή, δείχνει να περνάει τραυματισμένη μεν, αλλά χωρίς βαθιές απώλειες το καλοκαιρινό διάστημα.
Έτσι λοιπόν, συνοψίζοντας, παρότι η κοινωνία είναι προέκταση και ανωτεροποίηση της φύσης, δεν υπόκειται σε κανονικότητες και ευεξήγητους νόμους. Έχει τις δικές της νόρμες και αυτό που ονομάζουμε νομοτέλεια -πού υπάρχει έτσι κι αλλιώς- σφυρηλατείται από τους μαζικούς κοινωνικούς όρους και τον ανθρώπινο παράγοντα. Αυτόν που δεν βρίσκεται εύκολα στην επιφάνεια της γης αλλά στο βαθύτερο υπόστρωμα. Μα υπάρχει! Αντί λοιπόν να μιλάμε για φυσικοποίηση της κοινωνίας, ας μιλήσουμε για την κοινωνικοποίηση των πάντων.
