Αν και η 16η Σύνοδος κορυφής των BRICS+ δεν τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας στη Δύση, ενώ τα μεγάλα συστημικά ΜΜΕ κυριολεκτικά το έθαψαν ως θέμα, για τις χώρες που συμμετείχαν στη σύνοδο και τον λεγόμενο «παγκόσμιο νότο» αποτέλεσε κεντρικό πολιτικό γεγονός, καθώς αποτυπώνει τις τεκτονικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα και στον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης.
Μόνο τα πληθυσμιακά μεγέθη χωρών όπως η Κίνα και η Ινδία δείχνουν το μέγεθος της απεύθυνσης της συνόδου σε πλανητικό επίπεδο. Η σύνοδος του Καζάν ήταν η πρώτη μετά τη νέα διεύρυνση του σχήματος, την 1η Ιανουαρίου 2024, όταν πέντε χώρες το Ιράν, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία έλαβαν πρόσκληση συμμετοχής ως μέλη. Χώρες που βρίσκονται ή είναι πέριξ της περιοχής της Μέσης Ανατολής όπου ένας αδυσώπητος ανταγωνισμός αναπτύσσεται μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους απ’ τη μια και των Κίνα, Ρωσία απ’ την άλλη. Μια περιοχή η οποία για δεκάδες χρόνια αποτελούσε προνομιακό πεδίο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, την οποία έχουν αιματοκυλίσει, ενώ τώρα καταγράφονται αντίρροπες τάσεις. Αυτή η διεύρυνση είχε συμφωνηθεί στην προηγούμενη σύνοδο κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ από τα πέντε τότε μέλη (Ρωσία, Κίνα, Βραζιλία, Ινδία και Νότια Αφρική).
Αυτό για το οποίο χύθηκε κάμποσο μελάνι στα δυτικά μέσα ενημέρωσης ήταν η στάση της Σαουδικής Αραβίας η οποία εκπροσωπήθηκε όχι από τον διάδοχο του θρόνου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν και ντε φάκτο ηγέτη του Βασιλείου, αλλά από τον υπουργό εξωτερικών πρίγκιπα Φαϊζάλ. Από τον υπουργό εξωτερικών εκπροσωπήθηκε και η Βραζιλία καθώς ο πρόεδρος της χώρας, Λούλα, συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης καθώς είχε ένα «ατύχημα στο μπάνιο».
Ο Πούτιν, στην εναρκτήρια ομιλία του, ως προεδρεύων της συνόδου, ήταν σαφής κάνοντας λόγο για 10 πλέον μέλη των BRICS+ συμπεριλαμβάνοντας και το Ριάντ: «Την 1η Ιανουαρίου, η Ρωσία πήρε τη σκυτάλη της προεδρίας των BRICS, μια ένωση η οποία, σύμφωνα με την απόφαση που εγκρίθηκε από τη 15η Σύνοδο Κορυφής των BRICS τον Αύγουστο του 2022, περιλαμβάνει πλέον 10 χώρες. Η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εντάχθηκαν στους BRICS ως νέα πλήρη μέλη, γεγονός που αποτελεί ισχυρή ένδειξη της αυξανόμενης εξουσίας της ένωσης και του ρόλου της στις διεθνείς υποθέσεις».
Οι ίδιες αναφορές γίνονταν και στα κινεζικά ΜΜΕ για τα οποία η Σαουδική Αραβία θεωρείται πλέον μέλος των διευρυμένων BRICS.
Πάντως στο δελτίο τύπου που έγινε για την κλειστή συνάντηση των BRICS+, γίνεται αναφορά για 9 συμμετέχοντες με την αντιπροσωπεία της Σαουδικής Αραβίας να απουσιάζει, όπως απουσίαζε και από την ομαδική φωτογραφία των αντιπροσωπειών της συνόδου.
Δυτικά και όχι μόνο δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ενώ η Σαουδική Αραβία ήταν να γίνει μέλος των BRICS από την αρχή του χρόνου καθώς έχει λάβει πρόσκληση πλήρους μέλους το «ξανασκέφτεται» θέλοντας να διατηρήσει την «αυτονομία» μεταξύ δύσης και ανατολής. Αν πράγματι κάτι τέτοιο συμβαίνει, σίγουρα αντανακλά πιέσεις και παζάρια, δεδομένου των βαθιών δεσμών του σαουδαραβικού βασιλείου με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό.
Πάρα ταύτα ο Σαουδάραβας ΥΠΕΞ διαβεβαίωσε ότι το Βασίλειο θα συνεχίσει να ενισχύει τις συνεργασίες του με τον όμιλο BRICS+ και να διευρύνει τους ορίζοντες συνεργασίας σε όλους τους τομείς, ενώ ανέδειξε τις αυξανόμενες σχέσεις τους. «Ο όγκος του διμερούς εμπορίου με τις χώρες του ομίλου ξεπέρασε τα 196 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, αντιπροσωπεύοντας το 37 τοις εκατό του συνολικού εξωτερικού εμπορίου του Βασιλείου» είπε, ενώ εξέφρασε την εκτίμησή του για την υποστήριξη των BRICS + στην παλαιστινιακή υπόθεση.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μη αποδοχή της πρόσκλησης από την Αργεντινή, μετά την εκλογή του φιλοαμερικανού Μιλέι, κάτι για το οποίο είχε συμφωνήσει η προηγούμενη κυβέρνηση, δείχνει ότι η διαδικασία της διεύρυνσης του σχήματος δεν είναι ευθύγραμμη.
Επίσης εντός του σχήματος, που εμφανίζεται προς το παρόν ως μια «χαλαρή» ένωση χωρίς σφιχτή δομή, καταγράφονται σημαντικές αντιθέσεις μεταξύ των χωρών οι οποίες μπαίνουν στην άκρη μπροστά στον βασικό σκοπό της αμφισβήτησης των ΗΠΑ και της δυτικής ηγεμονίας. Με την Κίνα να ξεχωρίζει για το οικονομικό της μέγεθος, τη Ρωσία για τη στρατιωτική της δύναμη που βρίσκεται μάλιστα σε πόλεμο δια αντιπροσώπων με το ΝΑΤΟ, δεν είναι όλες οι χώρες με σαφή αντιδυτική ατζέντα. Όπως πχ η Ινδία η οποία συμμετέχει στο αμερικανόπνευστο σχήμα του Quad στον Ινδο-Ειρηνικό ή ακόμη η Βραζιλία ή μια σειρά νέων χωρών οι οποίες κυρίως επιδιώκουν τον «εκδημοκρατισμό» του διεθνούς συστήματος στο πλαίσιο ενός «πολυπολικού» κόσμου και όχι την ευθεία αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον.
Αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός τα μέλη των BRICS+ και ιδιαίτερα η Κίνα και η Ρωσία, έβαλαν στον πάγο τα σχέδια για νέα διεύρυνση του σχήματος αν και ανακοινώθηκε ότι πάνω από 30 χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για ένταξη. Αντίθετα αυτό που ανακοινώθηκε είναι ότι θα δοθεί βάση στην εμβάθυνση και στην ομογενοποίηση του σχήματος, κάτω προφανώς από την μπαγκέτα του κινεζικού και ρωσικού ιμπεριαλισμού.
Ομαλοποίηση των σχέσεων Κίνας – Ινδίας με φόντο τους BRICS+
Στο τραπέζι και η Ουκρανία
Μια από τις βασικές αντιθέσεις και πηγή εντάσεων, που έφτασαν μέχρι και την ένοπλη σύρραξη, ήταν οι συνοριακές διαφορές στα Ιμαλάια μεταξύ Κίνας και Ινδίας οι οποίες αποτελούσαν τροχοπέδη στην ανάπτυξη των σχέσεων των δύο χωρών οι οποίες ανταγωνίζονται σε διάφορα επίπεδα. Παραμονές της συνόδου ανακοινώθηκε ότι επήλθε συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για κοινές περιπολίες στις διαφιλονικούμενες περιοχές με σκοπό την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών, δείχνοντας ότι οι BRICS+ αποτελούν και μια πλατφόρμα επίλυσης διεθνών ζητημάτων.
Η συμφωνία αυτή άνοιξε τον δρόμο για τη συνάντηση κορυφής μεταξύ του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ και του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι στη σύνοδο τoυ Καζάν, καθώς οι δύο ηγέτες δεν είχαν συνομιλήσει απ’ ευθείας εδώ και πέντε χρόνια.
Επίσης στο πλαίσιο της Συνόδου συζητήθηκε και το θέμα της Ουκρανίας καθώς παρευρέθηκε και ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος έκανε έκκληση για «μια δίκαιη ειρήνη, σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το διεθνές δίκαιο και τα ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης», αποφεύγοντας να καταδικάσει τη Ρωσία.
Παίρνοντας τον λόγο ο Βλ. Πούτιν έκανε μια σιβυλλική δήλωση λέγοντας: «Ο γενικός γραμματέας είπε ότι πρέπει όλοι να ζούμε σαν μια μεγάλη οικογένεια. Δυστυχώς, στις οικογένειες υπάρχουν συχνά καβγάδες, σκάνδαλα, διαφορές περί περιουσίας και ορισμένες φορές υπάρχουν ακόμη και μάχες».
Πούτιν: «Μοχλοί της παγκόσμιας ανάπτυξης» οι BRICS
Ο Ρώσος Πρόεδρος αναφέρθηκε και στα οικονομικά δεδομένα των διευρυμένων BRICS αποτυπώνοντας τη δυναμική τους, χαρακτηρίζοντας τις χώρες των BRICS πως «είναι στην πραγματικότητα οι μοχλοί της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης»
Ανέφερε πως το μερίδιο των χωρών BRICS στο παγκόσμιο ΑΕΠ ξεπερνά ήδη το μερίδιο του G7 και αυξάνεται. «Το 1992 το μερίδιο του G7 στο παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν 45,5% και των χωρών BRICS 16,7%. Το 2023 στην ένωσή μας αναλογούσε το 37,4% και στο G7 το 29,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το χάσμα διευρύνεται και θα διευρυνθεί, είναι αναπόφευκτο», ανέφερε. Ότι το συνδυασμένο ΑΕΠ των BRICS ξεπερνά τα 60 τρισ. δολάρια και πως «τις τελευταίες δεκαετίες πάνω από το 40% της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, ολόκληρη η παγκόσμια οικονομική δυναμική, προήλθε από τις χώρες των BRICS. Στο τρέχον έτος ο μέσος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στις BRICS προβλέπεται στο 4%. Στις χώρες G7 προβλέπεται μόνο 1,7% και ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης 3,2%».
Κοινή Διακήρυξη των BRICS+ με στόχο την αμφισβήτηση της δυτικής ηγεμονίας
Οι ηγέτες των χωρών κατέληξαν σε κοινή διακήρυξη, συνολικά 134 διατάξεων, που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από τη μεταρρύθμιση του ΟΗΕ έως τις συνεχιζόμενες παγκόσμιες συγκρούσεις.
«Επιβεβαιώνουμε την υποστήριξή μας για μια συνολική μεταρρύθμιση του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου Ασφαλείας του, με σκοπό να τον καταστήσουμε πιο δημοκρατικό, αντιπροσωπευτικό, αποτελεσματικό και αποδοτικό», αναφέρεται στο έγγραφο.
Η διακήρυξη επικεντρώθηκε επίσης στις παγκόσμιες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία επιβεβαιώνοντας τη δέσμευση για ειρηνική επίλυση της διαφοράς μέσω της διπλωματίας. Ειδικά για την ουκρανική κρίση τα κράτη μέλη υπενθύμισαν επίσης τις εθνικές θέσεις και «σημείωσαν με εκτίμηση τις σχετικές προτάσεις» που στοχεύουν στην ειρηνική διευθέτηση της σύγκρουσης
Εξέφρασαν τη βαθιά ανησυχία τους για τις συνεχιζόμενες εντάσεις στη Λωρίδα της Γάζας και ζήτησαν άμεση κατάπαυση του πυρός και παύση όλων των εχθροπραξιών. Σημείωσαν τη σημασία της ίδρυσης ενός κυρίαρχου και ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων του Ιουνίου 1967 εκφράζοντας την υποστήριξή τους για την πλήρη ένταξη της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ.
Επίσης εξέφρασαν τη σοβαρή ανησυχία για τις επιβλαβείς επιπτώσεις των παράνομων μονομερών κυρώσεων στην παγκόσμια οικονομία, σημειώνοντας ότι επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη, την ενέργεια, την επισιτιστική ασφάλεια και επιδεινώνουν τη φτώχεια.
Τόνισαν ακόμη την ανάγκη να αποτραπεί μια κούρσα εξοπλισμών στο διάστημα και ζήτησαν τη δημιουργία ενός εγγράφου που θα διασφαλίζει την ασφάλεια του διαστήματος.
Επανέλαβαν την απόλυτη καταδίκη της τρομοκρατίας σε όλες τις μορφές της και ζήτησαν την ταχεία έγκριση της Συνολικής Σύμβασης για τη Διεθνή Τρομοκρατία στα πλαίσια του ΟΗΕ.
Παράλληλα με τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, τα μέλη των BRICS ζήτησαν από τον ΟΗΕ να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης
Δεδομένων των πρωτοβουλιών που προωθούν Ρωσία και Κίνα για την «από-δολαριοποίηση» της παγκόσμιας οικονομίας και την απαγκίστρωση από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς που κυριαρχούνται από τις ΗΠΑ και τη Δύση, όπως το Διεθνές Νομισματικό ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, στην διακήρυξη περιλαμβάνονται σχετικές διατάξεις. Συγκεκριμένα:
Τα μέλη των BRICS ζήτησαν τη μεταρρύθμιση των θεσμών του Bretton Woods για να αυξηθεί η συμβολή των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία.
Χαιρέτησαν τη δημιουργία μιας νέας επενδυτικής πλατφόρμας BRICS, η οποία θα χρησιμοποιεί την υπάρχουσα θεσμική υποδομή της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας για να ενισχύσει τις επενδυτικές ροές σε χώρες BRICS και χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Ζήτησαν τη μεταρρύθμιση της τρέχουσας διεθνούς χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής, ώστε να μπορεί να «ανταποκριθεί στις παγκόσμιες οικονομικές προκλήσεις» και να γίνει πιο περιεκτική και δίκαιη.
Ενώ υποστήριξαν επίσης την πρόταση της Ρωσίας για τη δημιουργία ενός χρηματιστηρίου σιτηρών BRICS, προσθέτοντας ότι η πλατφόρμα συναλλαγών θα μπορούσε αργότερα να επεκταθεί για να συμπεριλάβει και άλλους γεωργικούς τομείς.
