Κλιμακώνονται καθημερινά οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, παρά την εξαγγελθείσα στη Μόσχα συμφωνία για εκεχειρία, με εκατοντάδες νεκρούς, ανάμεσά τους και πολλούς αμάχους. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναζωπύρωση των εχθροπραξιών παίζει η Τουρκία, η οποία σε ανταγωνισμό με άλλες δυνάμεις της περιοχής, Ρωσία και Ιράν, διεκδικεί αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου, που τον διασχίζουν αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το Αζερμπαϊτζάν επικαλείται την ανάγκη αποκατάστασης της εδαφικής του ακεραιότητας, της υλοποίησης των σχετικών αποφάσεων του ΟΗΕ και η Αρμενία το δικαίωμα της «αυτοδιάθεσης του λαού» στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και της «άμυνάς» της, σε ό,τι αφορά την κατοχή των αζέρικων εδαφών. Όλα αυτά δείχνουν πως το διεθνές δίκαιο, ερμηνεύεται κατά το δοκούν, ιδιαίτερα όταν βλέπουμε την Τουρκία να στέκεται στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν και να επικαλείται την ανάγκη αποκατάστασης της «εδαφικής ακεραιότητάς» του, όταν η ίδια σε τρεις περιπτώσεις (Κύπρος, Συρία, Ιράκ) παραβιάζει αυτή την αρχή, εισβάλλοντας και κατέχοντας ξένα εδάφη. Πολύ δε περισσότερο όταν μιλάνε για εδαφική ακεραιότητα άμεσα εμπλεκόμενες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και χώρες της ΕΕ.
Η Τουρκία στηρίζει ανοιχτά το Αζερμπαϊτζάν -και στρατιωτικά, όπως καταγγέλλουν οι Αρμένιοι- με τη Ρωσία, τη Γαλλία, το Ιράν και τη Συρία να αναφέρουν μεταφορά στο πεδίο της μάχης χιλιάδων μισθοφόρων και τρομοκρατών από τη Συρία και τη Λιβύη. Με τη στήριξη λοιπόν της Τουρκίας, που βλέπει την εμπλοκή της στη σύγκρουση ως ευκαιρία για τη θέση που της «αξίζει» στην «παγκόσμια τάξη», το Αζερμπαϊτζάν εντείνει την επιθετικότητά του.
Από την πλευρά της, η Ρωσία -που συμπροεδρεύει με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ στη διαπραγματευτική Ομάδα του Μινσκ του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) για το Ναγκόρνο Καραμπάχ- κρατάει προς το παρόν πιο χαμηλούς τόνους και «ισορροπίες», καθώς διατηρεί σχέσεις και παζαρεύει τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν, ενώ παράλληλα ανησυχεί για τον αναβαθμισμένο ρόλο που διεκδικεί η Τουρκία στην παραδοσιακή «αυλή» της.
Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία διατηρεί στρατιωτική βάση στην Αρμενία και οι δύο συμμετέχουν στο αμυντικό σύμφωνο Οργανισμός Συνθήκης για τη Συλλογική Ασφάλεια (ΟΣΣΑ), η ρωσική κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει πως δεσμεύεται από το αμυντικό Σύμφωνο να συνδράμει στρατιωτικά την Αρμενία μόνο σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση στο έδαφός της, ενώ η μη αναγνωρισμένη αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν καλύπτεται από τους όρους του ΟΣΣΑ.
Εν τω μεταξύ συνεχίζονται οι εχθροπραξίες λίγες μέρες μετά τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός. Πρόκειται για μια εύθραυστη εκεχειρία «για ανθρωπιστικούς σκοπούς», που θα επιτρέψει «την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου και την περισυλλογή των σορών όσων σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις» και ανακοινώθηκε από τη Μόσχα, όπου οι ΥΠΕΞ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας είχαν συνομιλίες με τη διαμεσολάβηση του Σεργκέι Λαβρόφ. Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία δεσμεύτηκαν επίσης «σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για την επίτευξη ταχείας ειρηνικής διευθέτησης» της σύγκρουσης, με τη διαμεσολάβηση των συμπροέδρων της Ομάδας του Μινσκ (Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία).
Ήταν η πρώτη διπλωματική επαφή των δύο εμπόλεμων πλευρών από τις 27 Σεπτέμβρη, όταν αναζωπυρώθηκε η σύγκρουση. Μετά τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τις διαπραγματεύσεις της Μόσχας και τη μονομερή ανάληψη πρωτοβουλίας από τη Ρωσία, την «ανάγκη» για συμμετοχή της Τουρκίας στις διαπραγματεύσεις υπογράμμισε ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ, επαναφέροντας τον στόχο για αναβαθμισμένο ρόλο της Τουρκίας στον Νότιο Καύκασο. Ενδεικτική του ρόλου που διεκδικεί η Τουρκία στο νότιο Καύκασο είναι και η αντίδραση του Ερντογάν στο κοινό κάλεσμα των ηγετών ΗΠΑ, Ρωσίας και Γαλλίας: «Η Ομάδα του Μινσκ δεν έχει καταφέρει να λύσει το ζήτημα του Καραμπάχ εδώ και 30 χρόνια», είπε, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτο «σήμερα να αναζητούν ανακωχή εν μέσω των τρεχόντων αρνητικών γεγονότων». «Εάν θέλετε πραγματικά λύση, ο μόνος τρόπος είναι οι κατακτητές να εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές», τόνισε.
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός, Νικόλ Πασινιάν, δεν απέκλεισε η Αρμενία να αναγνωρίσει τη Δημοκρατία του Ναγκόρνο Καραμπάχ, εάν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτό θα βοηθούσε στον τερματισμό της ένοπλης σύγκρουσης με το Αζερμπαϊτζάν. Ο Πασινιάν δήλωσε πως η Τουρκία ενισχύοντας το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει να ανακατέψει την τράπουλα και να αλλάξει το «status quo» στον Νότιο Καύκασο, και «αυτό πρέπει να το δούμε στο ευρύτερο πλαίσιο της τουρκικής πολιτικής στην περιοχή της Μεσογείου».
Ενδεικτική είναι και η δήλωση του Αζέρου Προέδρου, Αλίεφ, μετά την επίσκεψη του Τούρκου ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στο Μπακού: «Η περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας, η οποία στοχεύει αποκλειστικά στην ειρήνη, έχει ήδη αποτελέσματα στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο». Πρόσθεσε πως η στάση της Τουρκίας απέναντι στην «επιθετικότητα της Αρμενίας» αποδεικνύει το «κύρος της στην περιοχή και στον κόσμο». Ο Αζέρος Πρόεδρος επισήμανε άλλωστε πως η Τουρκία θα πρέπει να συμμετάσχει στην ειρηνευτική διαδικασία, αφού επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός.
Για τον κίνδυνο η σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας να μετατραπεί σε περιφερειακό πόλεμο προειδοποίησε ο Ιρανός Πρόεδρος Ροχανί και εξέφρασε την ελπίδα «η σταθερότητα στην περιοχή να αποκατασταθεί με ειρηνικό τρόπο», ενώ υπογράμμισε επίσης ότι το Ιράν δεν θα επιτρέψει «σε κράτη να στέλνουν τρομοκράτες από τη Συρία και άλλες περιοχές κοντά στα σύνορά μας», αναφερόμενος έμμεσα στην Τουρκία.
Ο Καύκασος είναι ένα ακόμα πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, αλλά και με ΗΠΑ – ΕΕ, όπως συμβαίνει και στη Συρία και στη Λιβύη. Η αιφνίδια αναζωπύρωση ενός παγωμένου πολεμικού μετώπου δεν φαίνεται να είναι άσχετη με τους σχεδιασμούς και τις σκοπιμότητες της Άγκυρας. Συνδέεται σαφώς και με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα ανοίγει το νέο αυτό μέτωπο σε μία περίοδο που ήδη έχει ανοίξει πολλά μέτωπα στον περίγυρό της, όπως στο Ιράκ, στη βόρεια Συρία, στη Λιβύη, στην Κύπρο και έχει κλιμακώσει τις διεκδικήσεις και την επιθετικότητα έναντι της Ελλάδας.
