Διάταγμα για τη διάλυση από την 1/1/2024 όλων των θεσμών της αυτοανακηρυχθείσας Δημοκρατίας του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ονομαζόμενης και «Δημοκρατία του Αρτσάχ» υπέγραψε με το μαχαίρι στο λαιμό και «τη μεσολάβηση της διοίκησης των ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων» ο Πρόεδρός της, Σαραμανιάν. Η τελευταία, αλλά όχι έσχατη, πράξη του προδιαγεγραμμένου δράματος ξεκίνησε το μεσημέρι της 19ης Σεπτέμβρη. Με πρόσχημα μια «αντιτρομοκρατική» επιχείρηση, στοχεύοντας τάχα μόνο στρατιωτικούς στόχους, οι ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, υποστηριζόμενες από την Τουρκία, ξεκίνησαν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μια επίθεση μεγάλης κλίμακας.
Βόμβες, πυρά πυροβολικού, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πύραυλοι… Στο Μαρτάκερτ, το Μαρτούνι, το Ασκεράν, στα συνοριακά χωριά, ακόμη και στο Στεπανακέρτ, την πρωτεύουσα του θύλακα, οι Αρμένιοι «τρομοκράτες», και συνολικά οι 120.000 κάτοικοι χτυπήθηκαν επί είκοσι τέσσερις ώρες, από τον Αζέρικο στρατό. Αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκροί και τραυματίες και δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες κύρια προς την Αρμενία, που σε λίγες μέρες ξεπέρασαν τις 100 χιλιάδες. Την επόμενη μέρα, το Αζερμπαϊτζάν επιβεβαίωσε την κατάπαυση του πυρός και περίμενε να εφαρμόσει πραγματικά «τη διάλυση και τον πλήρη αφοπλισμό των σχηματισμών του αμυντικού στρατού του Ναγκόρνο-Καραμπάχ». Στις 21 Σεπτέμβρη η συνθηκολόγηση ολοκληρώθηκε.
Οι ζωές των εγκλωβισμένων λαών στις επιλογές των κυβερνήσεών τους ρίχνονται στις μυλόπετρες των γεωστρατηγικών αντιπαραθέσεων Δύσης – Ρωσίας στον Νότιο Καύκασο. Η όξυνση της αντιπαράθεσης ενισχύεται καθώς το αζέρικο πετρέλαιο και φυσικό αέριο αποτελούν εναλλακτικό ενεργειακό τροφοδότη της ΕΕ (μέσω Τουρκίας), μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ επιδιώκουν να διευρύνουν και πέραν της Γεωργίας την επεμβατική τους δραστηριότητα στον Καύκασο.
Στα πλαίσια αυτά η Αρμενία, αν και συμμετέχει στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), στρέφεται τελευταία ολοένα και πιο επιδεικτικά προς τη Δύση. Στον ΟΣΣΑ, στρατιωτική «συμμαχία» υπό την ηγεσία της Ρωσίας και διάδοχο της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, συμμετέχουν η Ρωσία, η Αρμενία, η Λευκορωσία, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν.
Είναι ενδεικτικό ότι πριν λίγες μέρες η Αρμενία ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιήσει από τις 11 ως τις 20 Σεπτέμβρη κοινά στρατιωτικά γυμνάσια με τις ΗΠΑ. Με την άμεση αντίδραση του Κρεμλίνου να προειδοποιεί, με τον Πεσκόφ: «Η Ρωσία είναι ένα απολύτως αναπόσπαστο τμήμα αυτής της περιφέρειας…Η Ρωσία διαδραματίζει ένα συνεπή, πολύ σημαντικό ρόλο για τη σταθεροποίηση της κατάστασης σ’ αυτή την περιφέρεια … και θα συνεχίσουμε να διαδραματίζουμε αυτό τον ρόλο». Σε ανάλογο μήκος κύματος το ρωσικό ΥΠΕΞ κάλεσε την Αρμενία να εφαρμόσει «όλες οι συμφωνίες για την ανάπτυξη της διμερούς συνεργασίας», καθώς Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες ασκούν πίεση στην αρμενική κυβέρνηση να αποχωρήσει από τον ΟΣΣΑ. Επισήμανε επίσης ότι μια σειρά Αμερικανοί αξιωματούχοι σπεύδουν στην Αρμενία «ομολογώντας ότι οι ΗΠΑ ασχολούνται με τον επαναπροσανατολισμό των χωρών που είναι μακριά από το ΝΑΤΟ ή είναι δεσμευμένες στη συνεργασία με τη Ρωσία».
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός, Πασινιάν, επαναλαμβάνει ότι η στρατιωτική «συμμαχία» ΟΣΣΑ και η στρατηγική εταιρική σχέση Αρμενίας – Ρωσίας δεν επαρκούν για να εγγυηθούν την ασφάλεια της Αρμενίας, προκαλώντας την αντίδραση της Μόσχας, η οποία κατηγορεί την κυβέρνηση του Ερεβάν για «φιλοδυτική πορεία». Ρίχνοντας λάδι στη φωτιά η Ουάσιγκτον βρήκε την ευκαιρία να επισημάνει πως οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι «η Ρωσία έδειξε πως δεν είναι αξιόπιστη σύμμαχος».
Στο μεταξύ έφτασε στην περιοχή, ύστερα από 30 χρόνια, αποστολή του ΟΗΕ, προκειμένου να αποτιμήσει τις «ανθρωπιστικές ανάγκες επιτόπου» και το Παρίσι να σχολιάζει ότι «το Αζερμπαϊτζάν δέχθηκε να επιτρέψει την περιορισμένη αυτή πρόσβαση» στην αποστολή του ΟΗΕ, «μόνο αφού 100.000 Αρμένιοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ αναγκάστηκαν να διαφύγουν στην Αρμενία υπό το συνένοχο βλέμμα της Ρωσίας».
Την ίδια ώρα το αρμενικό κοινοβούλιο επικύρωσε το καταστατικό ίδρυσης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) αυξάνοντας την ένταση με τη «σύμμαχο» Ρωσία. Το ΔΠΔ έχει ασκήσει δίωξη στον Πούτιν για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία και αν βρεθεί σε αρμενικό έδαφος, θα πρέπει να συλληφθεί. Νωρίτερα, όταν η Αρμενία ανακοίνωσε τα σχέδιά της να επικυρώσει τη Σύμβαση της Ρώμης για το ΔΠΔ, η Μόσχα την προειδοποίησε «για σοβαρές συνέπειες». Ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου δήλωσε ότι «αυτές οι αποφάσεις είναι εξαιρετικά εχθρικές απέναντί μας». «Ασφαλώς ελπίζουμε ότι αυτές οι αποφάσεις δεν θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις διμερείς μας σχέσεις», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι η Ρωσία «δεν αναγνωρίζει» αυτό το καθεστώς και δεν είναι μεταξύ των χωρών που το έχουν επικυρώσει.
Οι δήθεν φιλεύσπλαχνοι «μεσολαβητές» σπεύδουν μετά το έγκλημα να «συνδράμουν» με ψιχία στα θύματα, ελπίζοντας να αποτρέψουν ένα νέο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη λίγο μετά την Ουκρανία. Το Παρίσι ανακοίνωσε έκτακτη οικονομική βοήθεια προς το Ερεβάν, ύψους 12,5 εκατ. ευρώ, ενώ η Γαλλίδα ΥΠΕΞ, Κολονά, έσπευσε να μεταβεί στην Αρμενία για να «επιβεβαιώσει την υποστήριξη της Γαλλίας στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας», προσθέτοντας ότι θα διερευνήσει «μαζί με τις αρμενικές αρχές συγκεκριμένους τρόπους ενίσχυσης της συνεργασίας μας σε όλους τους τομείς». Στην ίδια κατεύθυνση και η πρόεδρος της Κομισιόν, Λάιεν, δήλωσε ότι «η ΕΕ στέκεται στο πλευρό της Αρμενίας στην παροχή βοήθειας για τους εκτοπισμένους». Η ίδια ανακοίνωσε ότι η ΕΕ ενεργοποίησε τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας, κινητοποιώντας ανθρωπιστική βοήθεια ύψους 5,2 εκατ. ευρώ.
Με την ψευδαίσθηση μιας κοινής ευρωπαϊκής αντιμετώπισης, στη βάση της συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν για το φυσικό αέριο, Ελλάδα και Κύπρος τήρησαν σιγή ιχθύος. Ωστόσο βρίθουν τα αντιδραστικά δημοσιεύματα και «αναλύσεις», που αναζητούν τις ρίζες της κρίσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και στον …Στάλιν.
Η αλήθεια είναι ότι ολόκληρη η περίοδος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης της Σοβιετικής Ένωσης του Λένιν και του Στάλιν εξάλειψε τις εθνικές συγκρούσεις και εξαφάνισε τις «προαιώνιες» εχθρότητες ανάμεσα στις εργαζόμενες μάζες. Η ΣΕ αποτέλεσε υπόδειγμα αρμονικής συνύπαρξης των δεκάδων εθνοτήτων, αν σκεφτεί κανείς ότι το 1948 τα βιβλία εκτυπώνονταν σε 115 γλώσσες. Από τη ρεβιζιονιστική ανατροπή και μετά, αλλά κύρια μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, ανατροφοδοτήθηκαν από τους ρεβιζιονιστές και αναζωπυρώνονται αξιοποιούμενες από τον ιμπεριαλισμό οι εθνοτικές διαφορές.
Ειδικά στο Ναγκόρνο Καραμπάχ η χειρότερη απ’ όλες τις συγκρούσεις ξεκίνησε το 1988, κορυφώθηκε το 1992 και έληξε το 1994 με τις δυο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες να έχουν τεράστιες απώλειες και να κατηγορούν η μια την άλλη για εθνοκαθάρσεις! Αφορμή γι’ αυτόν τον πόλεμο αποτέλεσε το ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο Καραμπάχ για ένωση με την Αρμενία και το σχεδόν ταυτόχρονο δημοψήφισμα που στηρίχθηκε από τους Αρμένιους αλλά υπονομεύθηκε από τους Αζέρους. Ο πόλεμος ανάμεσα στις δυνάμεις των δύο χωρών τελείωσε με κατάπαυση πυρός το 1994, με την Αρμενία να έχει τον πλήρη έλεγχο του Ναγκόρνο- Καραμπάχ και άλλων μικρότερων θυλάκων στα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν.
Παρά την κατάπαυση του πυρός οι νεκροί των σποραδικών συγκρούσεων συνεχίστηκαν. Στο μεταξύ διάφοροι Διεθνείς Οργανισμοί, εξέδιδαν ψηφίσματα «υποστήριξης», της μιας ή της άλλης πλευράς, ανάλογα με τις πολιτικές, συγκυριακές επιδιώξεις τους. Τα σύνορα που προέκυψαν μετά την κατάπαυση του πυρός παρέμειναν ανέγγιχτα μέχρι το 2020, όταν ένας νέος πόλεμος οδήγησε σε ανακατάληψη σημαντικού τμήματος του Αρτσάχ από το Αζερμπαϊτζάν.
Όσες προσπάθειες κι αν έγιναν στη συνέχεια για να βρεθεί μια λύση σε διεθνές και διπλωματικό επίπεδο, υπονομεύτηκαν από τις ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Είτε έγιναν από τον ΟΑΣΕ, είτε από τη Ρωσία απέτυχαν. Η περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παράμεινε σε «κατάσταση νομικής έλλειψης», ενώ η Δημοκρατία του Ναγκόρνο Καραμπάχ παράμεινε de facto ανεξάρτητη (με στενές σχέσεις με τη Δημοκρατία της Αρμενίας και χρησιμοποιεί το ίδιο νόμισμα, το δράμι) χωρίς τη διεθνή αναγνώριση.
