Την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ πραγματοποιεί την πρώτη του επίσκεψη στο εξωτερικό, εδώ και δύο και πλέον χρόνια, με αφορμή την 22η συνεδρίαση του Συμβουλίου Αρχηγών Κρατών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO). Η σύνοδος γίνεται (15 και 16 Σεπτεμβρίου) στην πόλη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν. Είναι η πρώτη αυτοπρόσωπη σύνοδος κορυφής του οργανισμού, από τον Ιούνιο του 2019, όταν οι ηγέτες συναντήθηκαν στο Μπισκέκ της Κιργιζίας.
Η επιλογή της συνόδου κορυφής του SCO ως προορισμό της πρώτης του επίσκεψης στο εξωτερικό μετά την πανδημία καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία που αποδίδει η Κίνα στον οργανισμό. Εστιάζει στη ανάδειξη της «διπλωματίας της γειτονιάς» της Κεντρικής Ασίας, ως μοντέλο για το κυρίαρχο αφήγημα του κινεζικού ιμπεριαλισμού. Αυτό του υπερασπιστή του «πολυπολικού» κόσμου, της «win-win» συνεργασίας, της «διασύνδεσης» των χωρών κόντρα στον διχασμό, την «αποσύνδεση» και τη δημιουργία «κλικών» που προωθούν οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές και οι σύμμαχοί τους, όπως καταγγέλλουν οι Κινέζοι.
Το Πεκίνο ομνύει στις «αρχές των τριών όχι» του SCO – καμία συμμαχία, καμία αντιπαράθεση και καμία στόχευση τρίτου μέρους- σε μια προσπάθεια να κάνει ελκυστικότερο το εγχείρημα. Όμως είναι σαφές ότι ο οργανισμός αποτελεί κεντρικό γεωπολιτικό εργαλείο της Κίνας και της Ρωσίας για την εδραίωση και διεύρυνση της επιρροής τους στην κρίσιμη περιοχή της Ευρασίας, αφού ο οργανισμός αντιπροσωπεύει το 41% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 24% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ στα σκαριά είναι και η ένταξη νέων χωρών στο σχήμα.
Ένα από τα βασικά θέματα της συνόδου κορυφής της Σαμαρκάνδης είναι η διεύρυνση με νέα μέλη, με την ένταξη του Ιράν να είναι προ των θυρών. Οι αρχηγοί των κρατών θα εγκρίνουν ένα μνημόνιο υποχρεώσεων για το Ιράν ώστε να γίνει το ένατο μέλος του οργανισμού εντός του 2023. Ακόμη η Λευκορωσία υπέβαλε επίσημη αίτηση ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες εισδοχής.
Το καθεστώς πλήρους μέλους του SCO απολαμβάνουν οκτώ χώρες: Κίνα, Ρωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Πακιστάν και Ινδία. Τέσσερις χώρες – το Αφγανιστάν, η Λευκορωσία, το Ιράν και η Μογγολία – έχουν καθεστώς παρατηρητή και έξι χώρες – το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία, η Καμπότζη, το Νεπάλ, η Τουρκία και η Σρι Λάνκα – έχουν καθεστώς εταίρου διαλόγου. Ως προσκεκλημένος θα παραστεί και ο Τούρκος πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν γεγονός που έχει δημιουργήσει τριγμούς στο νατοϊκό στρατόπεδο. Η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Αίγυπτος θα γίνουν επίσημα εταίροι διαλόγου του SCO με την υπογραφή των σχετικών εγγράφων και θα διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για την παραχώρηση του καθεστώτος του εταίρου διαλόγου σε Μπαχρέιν, Μαλδίβες, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και σε άλλα κράτη.
Αν προχωρήσει η ένταξη αυτών των χωρών τότε ο SCO θα γίνει ο μεγαλύτερος παγκόσμιος οργανισμός, στον οποίο οι ΗΠΑ δεν θα έχουν κανένα λόγο. Αν δε ο SCO προχωρήσει στο μέλλον στη δημιουργία ανεξάρτητου συστήματος πληρωμών, όπως προτείνουν Κίνα και Ρωσία, θα υπονομευτεί σε μεγάλο βαθμό η ηγεμονία του δολαρίου των ΗΠΑ στις διεθνείς συναλλαγές.
Στη σύνοδο θα εκδοθεί η Διακήρυξη της Σαμαρκάνδης με αναφορά στο σύνολο σχεδόν των κρίσιμων διεθνών θεμάτων (πολιτικών, οικονομικών, ασφαλείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων) που υπερβαίνουν την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, όπως ήταν ο ιδρυτικός στόχος του οργανισμού.
Ο Σι θα πραγματοποιήσει επίσης κρατικές επισκέψεις σε Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν από τις 14 έως τις 16 Σεπτεμβρίου μετά από πρόσκληση των προέδρων των δύο χωρών. Ακόμη είναι πιθανές διμερείς συναντήσεις του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλ. Πούτιν και τον Ινδό πρωθυπουργό Ν. Μόντι στο περιθώριο της συνόδου.
Τη μεγάλη σημασία που δίνει η κινεζική ηγεσία στις επισκέψεις στις δύο αυτές χώρες αποτυπώθηκε σε δύο άρθρα του Κινέζου προέδρου που φιλοξενήθηκαν σε αντίστοιχα μέσα ενημέρωσης του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν.
Στο άρθρο του με τίτλο «Χτίστε στο παρελθόν για να κάνετε μεγαλύτερα βήματα στις σχέσεις Κίνας-Καζακστάν» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καζακστάνσκαγια Πράβντα» ο Κινέζος πρόεδρος αναφέρθηκε στην προώθηση «της μόνιμης συνολικής στρατηγικής εταιρικής σχέσης Κίνας-Καζακστάν (…) σε όλους τους τομείς (…) με στόχο και όραμα την οικοδόμηση μιας κοινότητας Κίνας-Καζακστάν με κοινό μέλλον».
Ανακοίνωση της κυβέρνησης του Καζακστάν ανέφερε ότι «οι δύο ηγέτες θα συζητήσουν τις προοπτικές της περιεκτικής στρατηγικής εταιρικής σχέσης των δύο πλευρών. Ένας αριθμός διμερών ντοκουμέντων αναμένεται να υπογραφούν μετά τις διαπραγματεύσεις».
Στις πρώτες του δηλώσεις μετά τη συνάντηση με τον Καζάκο πρόεδρο Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ, στη Νουρ Σουλτάν, ο Σι είπε πως η Κίνα θα στηρίξει την ανεξαρτησία, την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Καζακστάν «ανεξάρτητα από τις όποιες ανακατατάξεις στο διεθνές σκηνικό». Απευθυνόμενος στον Καζάκο πρόεδρο τόνισε ότι η κινεζική κυβέρνηση στηρίζει «ξεκάθαρα τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται, οι οποίες διασφαλίζουν τη σταθερότητα και την ανάπτυξη» και αντιτίθεται «σθεναρά σε οποιαδήποτε απόπειρα ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας σας».
Το Καζακστάν, το οποίο στην αρχή του χρόνου συνταράχθηκε από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, με αποτέλεσμα την επέμβαση του ρωσικού στρατού, είναι το μέρος όπου ο Σι πρότεινε για πρώτη φορά την Πρωτοβουλία «μία ζώνη – ένας δρόμος» -Belt and Road Initiative (BRI)- το 2013. Από τότε, περισσότερες από 140 χώρες και περισσότεροι από 30 διεθνείς οργανισμοί, έχουν υπογράψει έγγραφα συνεργασίας BRI με την Κίνα.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι συναλλαγές της Κίνας με τις οικονομίες BRI αυξήθηκαν κατά 20,2% τους πρώτους οκτώ μήνες του 2022 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Ένα άλλο υπογεγραμμένο άρθρο του Σι με τίτλο «Εργαζόμαστε μαζί για ένα λαμπρό μέλλον των σχέσεων Κίνας-Ουζμπεκιστάν» δημοσιεύτηκε σε μέσα ενημέρωσης του Ουζμπεκιστάν ενόψει της κρατικής επίσκεψής του στη χώρα της Κεντρικής Ασίας.
Αν και αυτές είναι οι βλέψεις του Πεκίνου για την προοπτική του οργανισμού, που μαζί με τη Μόσχα είναι η κινητήριος δύναμή του, στο εσωτερικό του όμως αυτός περικλείει δυσεπίλυτες αντιθέσεις τις οποίες με κάθε ευκαιρία υποδαυλίζουν οι δυτικοί ιμπεριαλιστές. Αντιθέσεις οι οποίες πολλές φορές καταλήγουν σε ένοπλες συγκρούσεις όπως ανάμεσα σε Κίνα και Ινδία, Πακιστάν-Ινδία και πρόσφατα μεταξύ Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας και Κιργιζίας – Τατζικιστάν. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς και αν το Πεκίνο, σε συνεργασία με τη Μόσχα, θα μπορέσει να τις συμβιβάσει και να τις εκτονώσει, αναλαμβάνοντας έτσι τον πολιτικό ρόλο του παγκόσμιου ηγεμόνα, αποτελώντας και σε αυτό το επίπεδο το αντίπαλο δέος της Ουάσιγκτον.
Σι – Πούτιν συμφώνησαν στην κατάργηση του δολαρίου στις εμπορικές τους συναλλαγές.
Η Ρωσία χαράσσει πορεία προς τα ανατολικά.
Την ώρα που το εμπόριο Κίνας-Ρωσίας εκτινάχθηκε κατά 31% σε ετήσια βάση από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, στα 117,2 δισεκατομμύρια δολάρια, οι δυο χώρες συμφώνησαν να αλλάξουν τα νομίσματα πληρωμής αερίου από το δολάριο, σε γουάν και ρούβλι.
Ακόμη ο Ρώσος πρόεδρος, πιστοποιώντας την «χωρίς όρια συνεργασία» των δύο χωρών, αναβάθμισε την διπλωματική αποστολή στο Πεκίνο, διορίζοντας τον υφυπουργό Εξωτερικών Ιγκόρ Μοργκούλοφ ως πρέσβη στην Κίνα.
Σύμφωνα με κινεζικά μέσα ενημέρωσης «ο διορισμός σηματοδοτεί ότι η Ρωσία εκτιμά ιδιαίτερα τη στρατηγική σχέση με την Κίνα εν μέσω μιας εντεινόμενης διεθνούς κατάστασης και ότι η Ρωσία πράγματι κινείται προς τα ανατολικά αντί να κοιτάζει απλώς προς τα ανατολικά, δεδομένων των κυρώσεων και της καταστολής της Δύσης».
Σε συνάντηση που είχε ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και μέλος του ΠΓ, Γιανγκ Ζιετζί, με τον απερχόμενο Ρώσο πρέσβη στο Πεκίνο, Αντρέι Ντενίσοφ, μίλησε με θερμά λόγια για την προώθηση της συνεργασίας Κίνας-Ρωσίας και την ενίσχυση της φιλίας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο εθνών τα τελευταία 10 χρόνια.
Ανέφερε συγκεκριμένα ότι «η σχέση μεταξύ των δύο χωρών ήταν πάντα στον σωστό δρόμο και οι δύο πλευρές υποστηρίζουν σταθερά η μία την άλλη σε ζητήματα που σχετίζονται με τα βασικά τους συμφέροντα».
Στην ίδια γραμμή και ο Βλ. Πούτιν μιλώντας στο 7ο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ στο Βλαδιβοστόκ, με θέμα «Στον δρόμο προς έναν πολυπολικό κόσμο», υπογράμμισε ιδιαίτερα τη συνεργασία Μόσχας – Πεκίνου σε ενέργεια, εμπόριο και επενδύσεις, κόντρα στην «ηγεμονία της Δύσης».
Όπως είπε, ο πόλεμος στην Ουκρανία και συνολικά η αντιπαράθεση Ρωσίας – Δύσης οδήγησε στην ανακατεύθυνση των προμηθειών φυσικού αερίου στην Ασία.
«Ακόμα και Αμερικανοί εταίροι των Ευρωπαίων ανακατεύθυναν τα δεξαμενόπλοιά τους με υγροποιημένο φυσικό αέριο σε ασιατικές χώρες, μεταξύ τους και στην Κίνα, για να τα πουλήσουν σε υψηλότερη τιμή», σημείωσε ο Ρώσος πρόεδρος.
Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας «αυξάνονται, οι συμφωνίες μας είναι σταθερές, οι σχέσεις μας είναι σε άνευ προηγουμένου υψηλό επίπεδο, ο αγωγός “Power of Siberia” λειτουργεί πλήρως και διερευνούμε επίσης άλλες διαδρομές, μέσω της περιοχής Πριμόριε, ίσως μέσω της Μογγολίας (σ.σ. Power of Siberia 2)».
Ενίσχυση της συνεργασίας Ινδίας – Ιαπωνίας με το βλέμμα στην Κίνα.
Πραγματοποιήθηκε στο Τόκιο η υπουργική συνάντηση (2+2) της Ιαπωνίας και της Ινδίας. Με το βλέμμα στραμμένο στην Κίνα οι υπουργοί εξωτερικών και άμυνας των δύο χωρών συζήτησαν για τη διεύρυνση της στρατιωτικής και επενδυτικής τους συνεργασίας.
Ανακοίνωσαν ακόμη πως οι δύο χώρες θα οργανώσουν για πρώτη φορά κοινές ασκήσεις με μαχητικά αεροσκάφη.
Η Ινδία συμμετέχει μαζί με την Ιαπωνία στο αμερικανόπνευστο αντικινεζικό σχήμα Quad. Παράλληλα όμως είναι μέλος στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης μαζί με Κίνα και Ρωσία και συμμετέχει μαζί τους σε στρατιωτικές ασκήσεις (Vostok), ενώ δεν συμμετέχει και στις αντιρωσικές κυρώσεις.
Στο Νέο Δελχί παρευρέθηκε και ο Αμερικανός υφυπουργός άμυνας, Ελάι Ράτνερ, στο πλαίσιο του διμερή «Διαλόγου για τη Θαλάσσια Ασφάλεια», που Ινδία και ΗΠΑ έχουν καθιερώσει τα τελευταία χρόνια.
Ο Ράτνερ επισκέφτηκε επίσης και το Ανόι του Βιετνάμ συμμετέχοντας στον «Πολιτικό Διάλογο ΗΠΑ – Βιετνάμ για την Άμυνα». Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός επιδιώκει να εκμεταλλευτεί κάθε υπαρκτή περιφερειακή αντίθεση για να βάλει επιπλέον προσκόμματα στις φιλοδοξίες της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό.
