Τη δεκαετία του ’60 το βιβλίο “αντίο προλεταριάτο” έγινε το έμβλημα κάθε αντικομμουνιστή. Ο Αντρέ Γκορτζ υποστήριζε ότι η εργατική τάξη αφομοιώθηκε από το αστικό σύστημα και την επαναστατική θέση πήρε το κοινωνικό περιθώριο, οι μαύροι, οι ομοφυλόφιλοι, οι γυναίκες κλπ. Αργότερα, στην κορύφωση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, ήρθε ο πόλεμος των άστρων και οι… εξωγήινοι.
Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός-ιμπεριαλισμός, πότε με την τεχνολογική επανάσταση, πότε με την κατάρρευση των “ανατολικών καθεστώτων” πήρε οξυγόνο και ανάσες ζωής. Παρουσιάστηκε σαν παντοδύναμος, κυρίαρχος και απέθαντος!! Προσπάθησε να φυτέψει στα μυαλά των ανθρώπων ότι είναι το τελευταίο κοινωνικοοικονομικό σύστημα και πώς η κυριαρχία του θα ισχύει εις τους “αιώνες των αιώνων”. Τα ίδια λέγαν βέβαια και οι προκάτοχοί του, βασιλιάδες, φεουδάρχες, δουλοκτήτες. Μόνο που ήρθε η πάλη των τάξεων για να αποδείξει το σαθρό των επιχειρημάτων και να κινήσει τον τροχό της ιστορίας, για να δείξει πως “τα πάντα ρει”.
Τώρα στα στερνά και στα σαπίσματά του ανακάλυψε νέο όπλο, την τηλεργασία. Πως δηλαδή όχι μόνο θα εργαζόμαστε μέσω του υπολογιστή, αλλά πως η ζωντανή εργασία εξολοκλήρου θα γίνεται από τα ρομπότ και τις μηχανές. Ο Ιούλιος Βερν το 19ο αιώνα θα ωχριούσε μπροστά στη φαντασία των δημοσιολόγων, των πολιτικών και των σχεδιαστών του μέλλοντος. Αναμφίβολα, η τεχνολογία και η εξέλιξη των μηχανών έχουν επιφέρει σημαντικότατες αλλαγές στο σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων με τελευταίο δείγμα το διαδίκτυο και τα συμπαρομαρτούντα του. Το να επικοινωνείς με την άλλη άκρη του κόσμου με μια μηχανή στο μέγεθος μιας παλάμης είναι τεχνολογικό άλμα. Αλλά οι σημερινοί ιθύνοντες πάνε πολύ μακρύτερα. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ζωντανή εργασία πέθανε μπροστά στην τεχνολογία. Λίγα χρόνια πριν μας έλεγαν ότι το “νεκρό κεφάλαιο” των τραπεζών και των χρηματιστηρίων και τα “άυλα χαρτιά” θα καταβροχθίσουν ολοκληρωτικά τον ανθρώπινο μόχθο, που θα ‘ναι πλέον αχρείαστος. Κάπως έτσι καθιέρωσαν στη χώρα μας τον τουρισμό ως βιομηχανία (!) της χώρας και τις υπηρεσίες ως αντικατάσταση των εργατών και αγροτών. Πολλοί τους πίστεψαν και άλλοι αναπαρήγαγαν τα παραμύθια ως πεμπτουσία της πολιτικής. Μόνο που αν δε μπει ο αγρότης στο χωράφι (μαζί με τις μηχανές, ναι) και ο εργάτης στο εργοστάσιο, η χώρα θα αγοράζει μηχανήματα και θα εξάγει… λίγο κρασί και λίγη θάλασσα και θα παραδέρνει στις μυλόπετρες της εξάρτησης και της υποταγής.
Πρόσφατα, η ανόητη υπουργός Παιδείας μαζί με τις τηλεκάμερες, την αρχή της αξιολόγησης, τα αγγλικά στο νηπιαγωγείο, τη σφαγή των ΕΠΑΛ και τα λατινικά αντί της κοινωνιολογίας, εφηύρε το περισπούδαστο επιχείρημα ότι οι τηλεκάμερες θα αντικαταστήσουν τον ζωντανό δάσκαλο. Πως η ζώσα διδασκαλία θα υποκατασταθεί και θα αντικατασταθεί από κάμερες, κινητά τηλέφωνα και άλλα όπλα του διαδικτύου. Δεν είναι μόνο ότι θέλει να μειώσει τις δαπάνες και να ελέγξει την τάξη, αν και η άνους υπουργός -που μετράει μέρες- πολλά τα πήρε πίσω κάτω από τη βοή των διαδηλώσεων και τον απόηχο ακόμα και των δεξιών διαμαρτυριών.
Το μύθευμα της αντικατάστασης του δασκάλου που διδάσκει είναι η διθυραμβική κραυγή των τεχνοκρατών πάνω στη ζωντανή εργασία. Είναι ο πολεμικός παιάνας των αστών πως μπορούν να ζήσουν και να ευημερούν χωρίς τον εργάτη, τον αγρότη, το γιατρό, το δάσκαλο. Πως δηλαδή μπορούν ν’ απομυζούν την υπεραξία και τα συμπαρομαρτούντα της χωρίς όλους εμάς. Αυτός είναι ένας παλιός πόθος που δεν τους βγήκε. Είναι μια παλιά, μύχια επιθυμία πως θα υπάρχει καπιταλισμός χωρίς εκμεταλλευόμενους. Και σ’ αυτό το παραμύθι έτρεξαν να στέρξουν -δυστυχώς- και κάτι αριστερούτσικοι δημοσιολόγοι.
Μπορούμε όμως να τους ρωτήσουμε. Αφού μπορούν να καταργηθούν τα πάντα γιατί δεν μπορεί να καταργηθεί η εκμετάλλευση και η άρχουσα τάξη;
Και σ’ αυτό το αφήγημα γιατί δεν “βάζουν πλάτη” και δεν το σκέφτονται; Γιατί;
