Όλο και πιο συχνά επανέρχεται στο δημόσιο λόγο ο όρος φονταμενταλισμός για να εξηγήσει με στρεβλό τρόπο τη σύγκρουση ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης και σ’ αυτές του τρίτου κόσμου. Ο όρος φονταμενταλισμός γεννήθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα για να «φωτογραφίσει» την αντίθεση ανάμεσα σε παραδοσιακά εθνικά κινήματα και τον μοντερνισμό-νεωτερισμό που εκφράζονταν βασικά από τις χώρες του ιμπεριαλισμού. Όχι μόνο στο χώρο της θρησκείας, όπου ο Χριστιανισμός, ο Ισλαμισμός, ο Ιουδαϊσμός ανέδειξαν τάσεις επιστροφής στο παρελθόν (ριζιτισμός-θεμελιωτισμός), αλλά και στα επίπεδα τέχνης και κοινωνίας εμφανίστηκε ο λεγόμενος φονταμενταλισμός. Αίφνης θα μπορούσαμε να πούμε ότι και στη μακρινή Ιαπωνία οι «αγνοί» Σαμουράι εξέφραζαν ένα τέτοιο ρεύμα στην ορμητική είσοδο του καπιταλισμού που ανέτρεπε ήθη-έθιμα αιώνων.
Όταν κατέρρευσαν με πάταγο τα ρεβιζιονιστικά καθεστώτα των Ανατολικών χωρών, στις ΗΠΑ ο συγγραφέας Σάμιουελ Χάντινγκτον λάνσαρε τη θεωρία της «σύγκρουσης των πολιτισμών», που συνάντησε τα χειροκροτήματα των ΗΠΑ-ΕΕ και βεβαίως του αντικομμουνιστή-μιλιταριστή συμβούλου εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία δε συγκρούονται -σε πλανητικό επίπεδο- οι λαοί με τον ιμπεριαλισμό και οι λύκοι μεταξύ τους, αλλά η προηγμένη Δύση με τα καθυστερημένα φονταμενταλιστικά ρεύματα, κυρίως το ισλαμικό. Ορισμένοι θεωρητικοί της Δύσης σχηματοποίησαν την εξέλιξη ως εξής. Ο δυτικός κόσμος νίκησε το μαύρο (φασισμός), το κόκκινο (κομμουνισμός) και τώρα το πράσινο (ισλαμισμός). Είναι απολύτως φανερό ότι οι ιδεολόγοι και απολογητές του ιμπεριαλισμού ήθελαν και θέλουν να θάψουν κάτω από τόνους λάσπης κάθε αγώνα για εθνική ανεξαρτησία και χειραφέτηση, κάθε αντιιμπεριαλιστικό σκίρτημα κάθε λαού που σηκώνει τη γροθιά και το κεφάλι του σε επίδοξους εκμεταλλευτές. Ιμπεριαλισμό το λέμε.
Όμως η υποχώρηση της αριστεράς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, άφησε χώρο για τα «άνθη του κακού». Η υποχώρηση των προοδευτικών ιδεών και η αμαύρωση των επαναστατικών και κομμουνιστικών ρευμάτων έφερε στην επιφάνεια μεσαιωνικές, αναχρονιστικές και σκοταδιστικές ιδέες και πρακτικές. Πριν 40 χρόνια η σημαία της Παλαιστίνης έγραφε γη, ελευθερία, ισότητα. Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού αντιαμερικανισμού (και όχι αντιιμπεριαλισμού) στέλνει στ’ όνομα της επιστροφής στα παλιά ήθη/έθιμα τη γυναίκα στο σπίτι, πουλάει παιδιά, ενώ κάνει κομπρομί με Γάλλους, Άγγλους, Ρώσους, Κινέζους, αλλά και τις ΗΠΑ. Αυτού του τύπου ο φονταμενταλισμός είναι το τίμημα που πληρώνουν οι λαοί για τις προδοσίες του ρεβιζιονισμού ή -αν θέλετε- για την παλινόρθωση του καπιταλισμού σε ΕΣΣΔ-Κίνα.
Όμως, ας μην ισοπεδώνουμε τα πράγματα. Όταν τα ιθαγενικά κινήματα στη Λατινική Αμερική αναφέρονται στην ιστορία τους και στον Σιμόν Μπολιβάρ -και το κάνουν με βαθειά αίσθηση του αντιιμπεριαλιστικού καθήκοντός τους- τότε ο «φονταμενταλισμός» παίρνει άλλο χρώμα. Γιατί γράφει εθνική απελευθέρωση, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και ανάπτυξη.
Ας μην ξεπέφτουμε, λοιπόν, σε γενικότητες και αντιγραφές των ιδεολογημάτων των ιμπεριαλιστών. Να διακρίνουμε πίσω από τις λέξεις και τις έννοιες, τις πρακτικές και την εφαρμογή τους. Γιατί η πράξη είναι το κριτήριο της αλήθειας και η εφαρμοσμένη πολιτική το κριτήριο της προόδου. Πρέπει να στηρίξουμε όλα εκείνα τα κινήματα/ρεύματα που υποσκάπτουν τα βάθρα της ιμπεριαλιστικής καταπίεσης και ταυτόχρονα ανοίγουν το δρόμο για τη λαϊκή ενότητα και χειραφέτηση. Στο δρόμο προς το αύριο θα συνυπάρχουν όλοι όσοι σηκώνουν το κεφάλι τους, απλώνουν το χέρι σ’ όλο το λαό χωρίς διακρίσεις, πολεμούν για να πάνε μπροστά και όχι για να γυρίσουν πίσω. Υπάρχουν φονταμενταλιστές και «φονταμενταλιστές». Οι κομμουνιστές δεν μπορούν να ανεχτούν και να δώσουν το χέρι σε οποιονδήποτε απλώς επειδή φωνάζει δυνατά ενάντια στους «απίστους» και μισεί την Αμερική.
Οι πρόσφατες εικόνες με τις γυναίκες να κρύβονται πίσω απ’ τη μπούργκα, να τους απαγορεύεται η οδήγηση και το σχολείο, να γυρίζουμε ολοταχώς στις οδηγίες του προφήτη δεν μπορούν να μας βρουν σύμφωνους. Όπως και οι άλλες με τους ιμπεριαλιστές να κλέβουν τους λαούς και να τους αιματοκυλούν. Είμαστε όμως με κάθε ρεύμα που ματώνει για να αποτινάξει τη διπλή εκμετάλλευση, αυτή της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και της βαρβαρότητας, όποιο χρώμα κι αν παίρνει. Όμως το βασικό είναι και παραμένει να ’σαι με την πρόοδο στη χώρα σου και σ’ όλο τον κόσμο. Και από αυτή την άποψη, η επαναφορά και επανεισόρμηση της αριστεράς θα κάνει τη διαφορά. Αυτήν που απαντάει στα μαύρα κοράκια με τη φωτεινότητα της απελευθέρωσης των μαζών.
