Ενώ μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, που οξύνει παραπέρα τις ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις, σε μια κίνηση με πολλούς συμβολισμούς, οι ηγέτες των πέντε κορυφαίων «αναδυόμενων χωρών», Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής, γνωστών και ως ομάδα BRICS, πραγματοποίησαν τη 14η Σύνοδο Κορυφής. Η Σύνοδος των «πέντε» πραγματοποιήθηκε την παραμονή της ετήσιας συνάντησης στη Γερμανία των ηγετών των επτά «πιο προηγμένων» οικονομιών του κόσμου(G7), στη Βαυαρία. Συνήθως, οι συναντήσεις και των δύο αυτών ομάδων χωρών, σπάνια δημιουργούν πολύ θόρυβο. Εφέτος όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Σύνοδος έγινε διαδικτυακά, με φετινό διοργανωτή το Πεκίνο και θέμα «Ενίσχυση της υψηλής ποιότητας συνεργασίας των BRICS, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για την παγκόσμια ανάπτυξη», και επιβεβαίωσε την ενίσχυση του συντονισμού Κίνας – Ρωσίας για την αναμέτρηση με τις ΗΠΑ.
Ενδεικτικά, ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, δήλωσε πως «η κρίση στην Ουκρανία είναι άλλο ένα κάλεσμα αφύπνισης για όλους στον κόσμο. Μας υπενθυμίζει ότι η τυφλή πίστη στη λεγόμενη “θέση δύναμης” και οι προσπάθειες επέκτασης στρατιωτικών συμμαχιών και αναζήτησης της δικής τους ασφάλειας σε βάρος των άλλων θα προκαλούν ζητήματα ασφαλείας». Τόνισε επίσης στην ομιλία του ότι «πρέπει να εγκαταλείψουμε τη νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου, να εμποδίσουμε την αντιπαράθεση και να αντιταχθούμε στις μονομερείς κυρώσεις – και στην κατάχρηση των κυρώσεων». Κάλεσε τις χώρες των BRICS, «ως βασικές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες χώρες , να σταθούν στο ύψος των ευθυνών τους».
Από τη μεριά του, ο Ρώσος Πρόεδρος, Πούτιν, αναφερόμενος στις εξελίξεις στη διεθνή οικονομία και εμμέσως στον ρόλο των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, τάχθηκε υπέρ «μιας ειλικρινούς και αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας» και επέκρινε «τις απερίσκεπτες και εγωιστικές ενέργειες μεμονωμένων κρατών», καλώντας τις χώρες των BRICS «να προωθήσουν την παγκόσμια σταθερότητα».
Ενδεικτική του αναβαθμισμένου ρόλου που Πεκίνο – Μόσχα θέλουν να αποκτήσουν οι BRICS στην «αντιμετώπιση» των ΗΠΑ είναι και η πρόταση που επανήλθε για παράκαμψη του δολαρίου σε μεταξύ τους συναλλαγές και συνολικά στις οικονομικές σχέσεις. Μάλιστα, ο Πούτιν ανέφερε ότι ερευνάται και η «δυνατότητα δημιουργίας ενός διεθνούς αποθεματικού νομίσματος με βάση το καλάθι των νομισμάτων BRICS». Ο Σι και ο Πούτιν ανέφεραν στη Σύνοδο τα σχέδιά τους για τη δημιουργία ενός νομίσματος για τις διεθνείς συναλλαγές που θα βασίζεται σε ένα «καλάθι» που θα περιλαμβάνει όλα τα νομίσματα των ενδιαφερόμενων χωρών, μια εναλλακτική λύση στο δολάριο και το ευρώ. Αν γίνει κάτι τέτοιο, θα συνιστούσε την υπ’ αριθμόν ένα απειλή για τον παγκόσμιο ρόλο αναφοράς του δολαρίου, καθώς θα έχανε το καθεστώς της γεωπολιτικής ηγεμονίας που εγγυάται με την πάροδο των ετών η ίδια η έννοια των πετρελαιοδολαρίων.
Οι προτάσεις αυτές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. Για παράδειγμα, ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας, Λούλα Ντα Σίλβα, υποψήφιος στις εκλογές του Οκτωβρίου, προτείνει ρητά τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος, του Sur, που θα χρησιμοποιείται στο εμπόριο της Λατινικής Αμερικής ώστε να μην συνεχίσει να εξαρτάται η περιοχή από το δολάριο. Την πρόταση αυτή υποστηρίζει και η Αργεντινή.
Την ίδια στιγμή πάντως, η δυναμική των BRICS επηρεάζεται άμεσα από αντιθέσεις τις οποίες η Δύση επιδιώκει να διευρύνει, με χαρακτηριστικότερη τη σύσφιξη των σχέσεων ΗΠΑ – Ινδίας, αν και το Νέο Δελχί συνεχίζει να μην υιοθετεί κυρώσεις κατά της Μόσχας. Η τοποθέτηση του Ινδού πρωθυπουργού, Ναρέντρα Μόντι, ήταν πολύ πιο «προσεκτική», με αναφορές στις «θεσμικές μεταρρυθμίσεις» που έγιναν στους BRICS και «αύξησαν την αποτελεσματικότητα του οργανισμού», αλλά και επαίνους για το ότι είναι «αιτία ευτυχίας» η πλατιά συμμετοχή στην Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS.
Θυμίζουμε πως η Ινδία, όπως και η Νότια Αφρική που επίσης είναι μέλος των BRICS, είναι μία από τις χώρες που το G7 προσκάλεσε στη Σύνοδό του, στη Βαυαρία, ενώ πρόσκληση για τη Σύνοδο έλαβαν και η Αργεντινή, η Ινδονησία και η Σενεγάλη που βρίσκονται επίσης σε παζάρια για ένταξη στους BRICS.
Στόχος του Πεκίνου και της Μόσχας είναι πάντως μια διεύρυνση των BRICS, με τη συγκρότηση μιας ομάδας «BRICS Plus». Η ομάδα αυτή θα περιλαμβάνει την Αργεντινή, την Αίγυπτο, την Ινδονησία, το Καζακστάν, τη Νιγηρία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, τη Σενεγάλη την Ταϊλάνδη και το Ιράν, που εκπροσωπούν τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Μιλάμε για την απόφαση της Ρωσίας να συμφωνήσει με την Κίνα για να επεκταθεί αυτή η οικονομική ένωση σε μια τεράστια κοινή αγορά, δηλαδή ένας οικονομικός χώρος που θα ξεπερνά τα υπάρχοντα 3,5 δισ. πληθυσμού που είναι τώρα. Η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα σχημάτισαν αρχικά το μπλοκ το 2009, με τη Νότια Αφρική να προσχωρεί το 2010. Μετά από μια δεκαετία, κατά τη διάρκεια της οποίας πολλοί αμφισβήτησαν τη βιωσιμότητα του σχήματος, οι νέες παγκόσμιες ισορροπίες οδηγούν στη διεύρυνση του μπλοκ. Ο πληθυσμός τους αποτελεί το 42% του συνολικού παγκόσμιου και, όπως όλα δείχνουν, αναμένεται να αυξηθεί. Η επέκταση των BRICS για να συμπεριλάβει νέα μέλη έχει ουσιαστικά αποφασιστεί.
Η εφαρμογή της απόφασης εξαρτάται κυρίως από τη συναίνεση της Ινδίας, η οποία θέλει να αποφύγει τη μετατόπιση της ισορροπίας εντός της συμμαχίας προς την Κίνα. Μακράν η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη η Κίνα, βλέπει τον εαυτό της ως ηγέτη της ομάδας, κάτι που δύσκολα θα γίνει αποδεκτό από την Ινδία. Η Ινδία είναι επίσης, τόσο στο BRICS, όσο και στην τετραμερή συμμαχία Quad στον Ινδο-Ειρηνικό- υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, που το Πεκίνο θεωρεί ως αντι-κινεζική. Η Ινδία θέλει και να διατηρηθεί ουδέτερη στο Ουκρανικό, επειδή χρειάζεται το πετρέλαιο της Ρωσίας, αλλά ταυτόχρονα να παραμείνει σε συμμαχίες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για να αντιμετωπίσει την κινεζική επιρροή.
Ο Πρόεδρος της Βραζιλίας, Μπολσονάρου, επανέλαβε ότι τα μέλη των BRICS πρέπει να ενώσουν τις προσπάθειές τους για τη «μεταρρύθμιση» διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΗΕ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, λέγοντας ότι «το βάρος των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών πρέπει και αξίζει να αποκτήσει εκπροσώπηση».
Ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σ. Ραμαφόσα, είπε ότι η Σύνοδος είναι ικανή να δώσει ώθηση σε μια «νέα εποχή» για μια παγκόσμια ανάπτυξη «πιο δίκαιη και βιώσιμη», διεκδικώντας κι αυτός μεγαλύτερο μερίδιο για μία ακόμα ανερχόμενη οικονομική δύναμη του πλανήτη, που μαζί με τους συμμάχους της εντείνουν τα παζάρια για τη σύναψη συμμαχιών που θα τους προσφέρουν περισσότερα πλεονεκτήματα.
Σε κάθε περίπτωση, η απότομη όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και η ανακατανομή των συσχετισμών δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο, με βασικό στοιχείο την υποχώρηση της αμερικανικής ισχύος και τις αξεπέραστες, απ΄ ό,τι φαίνεται, αντιθέσεις μεταξύ των δυτικών ιμπεριαλιστικών και όχι μόνο δυνάμεων, δίνει χώρο σε ανταγωνίστριες δυνάμεις και αναπτυσσόμενες χώρες να διεκδικήσουν ρόλο και επιρροή απαλλαγμένες από τους δυτικούς θεσμούς επικυριαρχίας. Ωστόσο, η μετάβαση από έναν μονοπολικό σε έναν πολυπολικό κόσμο δεν προβλέπεται να είναι χωρίς συγκρούσεις και αντιφάσεις.΄Ηδη η ανθρωπότητα έχει μπει σε μία νέα περίοδο, και αυτό που ζούμε σήμερα με την οσμή του πολέμου να απειλεί να εξαπλωθεί, είναι το πρελούδιο του τι αναμένεται να συμβεί.
