Εμπρηστικές δηλώσεις, αιφνιδιαστικές πρωτοβουλίες, συναντήσεις διμερείς και πολυμερείς, σύνοδοι, έντονες διεργασίες, συμβούλια και διαπραγματεύσεις. Μια τρομερή κινητικότητα, μια γενικευμένη αναστάτωση, μια μεγάλη αναταραχή επικρατεί. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να είναι αυτή τη στιγμή στο επίκεντρο. Οι ΗΠΑ, με τον Τραμπ επικεφαλής, πρωταγωνιστούν σε μια βίαιη ανατροπή δεδομένων. Χωρίς προσχήματα, προβάλλοντας ωμά τη θέληση του ισχυρού, περιφρονούν κάθε έννοια διεθνούς δικαίου. Εξευτελίζουν συμμάχους, οργανισμούς, σύμφωνα και συμφωνίες. Εκπέμπουν επιθετικά μηνύματα και επιβάλλουν επιθετικά μέτρα απέναντι σε «φίλους» και αντιπάλους. Μια εξωφρενική επίδειξη αλαζονείας και κυνισμού, με έντονο το στοιχείο των αντιφάσεων και των παλινωδιών, που δημιουργεί όμως νέα δυναμική και ενισχύει τις επικρατούσες γεωπολιτικές αβεβαιότητες και κινδύνους. Και αναδεικνύει, στην πραγματικότητα, την υποκρυπτόμενη ανασφάλεια μιας υπερδύναμης σε κρίση και παρακμή, που πασχίζει να αντιμετωπίσει και να φρενάρει την αμφισβήτηση της παγκόσμιας ηγεμονίας της, καταφεύγοντας σε μια ακόμη πιο επιθετική πολιτική, με έντονη τη σφραγίδα του τυχοδιωκτισμού.
«Στην πόλη ήρθε καινούργιος σερίφης», είπε εμφατικά, στέλνοντας μηνύματα σκληρής ισχύος και επιβολής της τραμπικής «νέας τάξης πραγμάτων», ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Βανς. Και ο «καινούργιος σερίφης» σκορπά σοκ και δέος στους περιδεείς «εταίρους» της ΕΕ. Η 61η Διάσκεψη του Μονάχου θα αποτελέσει τομή στην ευρωατλαντική σχέση, που διανύει πλέον περίοδο πρωτοφανούς κρίσης και μεγάλων κραδασμών.
Φρούδες προσδοκίες
Σε αυτό το μεταβαλλόμενο και αβέβαιο διεθνές περιβάλλον δεν μπορούν, αυτή τη στιγμή, να υπάρχουν κατηγορηματικές απαντήσεις, ούτε ασφαλείς εκτιμήσεις και προβλέψεις. Γιατί δεν είναι μόνο η ιδιότυπη παράμετρος Τραμπ που οδηγεί σε αχαρτογράφητα νερά. Είναι και οι αντιδράσεις, οι αντιστάσεις, οι διαφοροποιήσεις, που αναπόφευκτα θα αναπτυχθούν απέναντι στα δραματικά διλήμματα που υψώνονται στις ίδιες τις ΗΠΑ, στην ταπεινωμένη ΕΕ, στις λοιπές δυτικές «σύμμαχες» δυνάμεις, στους αντιπάλους (Κίνα και Ρωσία), σε περιφερειακές δυνάμεις που διεκδικούν όλο και μεγαλύτερο ρόλο. Είναι και οι αγώνες που, επίσης, αναπόφευκτα θα αναπτύξουν ο αμερικανικός λαός και οι λαοί, σε όλο τον κόσμο, που βλέπουν τα σκοτάδια να πυκνώνουν και διαπιστώνουν ξανά πως το μόνο όπλο που διαθέτουν και μπορεί να ανακόψει τις ζοφερές εξελίξεις είναι η σθεναρή τους αντίσταση σε αυτές.
Οι αμερικανορωσικές διαπραγματεύσεις, που ήδη ξεκίνησαν, δεν περιορίζονται στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Έχουν ευρύτερες επιδιώξεις και στοχεύσεις. Αποβλέπουν στην έναρξη μιας «νέας σελίδας» επαναπροσέγγισης των ΗΠΑ με τη Ρωσία, ενώ το αμερικανικό βλέμμα είναι καρφωμένο στην Κίνα και την ανάσχεσή της, επιδιώκοντας μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα και νέες γεωπολιτικές ισορροπίες, όπου θα σπάσει η στρατηγική σχέση Κίνας-Ρωσίας και θα υπονομευθούν οι διεργασίες ενίσχυσης των BRICS και του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου. Για να διατηρήσουν, οι ΗΠΑ, την ηγεμονική τους θέση στον πλανήτη και να ακυρώσουν κάθε δυναμική υπόσκαψης της πρωτοκαθεδρίας τους από το στρατηγικό αντίπαλο και ανταγωνιστή τους, την Κίνα. Πρόκειται για φρούδες προσδοκίες.
Είναι βέβαιο πως οι διακηρύξεις του Τραμπ πως «η παρακμή της Αμερικής τελείωσε» και αρχίζει ο «Χρυσός Αιώνας της Αμερικής» είναι θριαμβολογίες κενές περιεχομένου. Το κέντρο βάρος του κόσμου μετατοπίζεται αμετάκλητα από τη Δύση στην Ανατολή, όσο και αν ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός πασχίζει για το αντίθετο. Επίσης, βέβαιο είναι πως ο όποιος συμβιβασμός στον οποίο ενδέχεται να οδηγηθούν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία μόνο παρακαταθήκη για ειρηνικές και φιλολαϊκές εξελίξεις στην Ουκρανία και την ευρύτερη περιοχή δεν θα είναι. Στην καλύτερη περίπτωση, θα πρόκειται για μια εύθραυστη ανάπαυλα και ισορροπία τρόμου σε έναν πλανήτη που μετατρέπεται, όλο και πιο πολύ, σε ένα απέραντο θέατρο αδυσώπητων ανταγωνισμών, συγκρούσεων, πολέμων, καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Ένα νέο σημείο καμπής
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτέλεσε σημείο καμπής. Σηματοδότησε μια νέα ιστορική φάση μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων. Στην αξίωση της Ρωσίας, όταν αυτή επανέκαμψε στην ιμπεριαλιστική αρένα, να μπει φρένο στη συρρίκνωση του «ζωτικού χώρου» της, να αντιστραφεί η επιθετική περικύκλωσή της από το ΝΑΤΟ και να αντιστοιχιστούν οι σχέσεις της με τη Δύση σύμφωνα με το νέο συσχετισμό δυνάμεων, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός απάντησε με ακραία επιθετικό τρόπο. Κατάληξη; Ο πόλεμος που μαίνεται επί τρία χρόνια τώρα και σκορπίζει θάνατο και καταστροφή.
Οι ΗΠΑ, υπό τον Μπάιντεν, έριξαν όλες τους τις δυνάμεις, επιστράτευσαν όλα τους τα όπλα για να εξουθενώσουν τη Ρωσία, να επιφέρουν μια μεγάλη διεθνή απομόνωση και ανεπανόρθωτη φθορά της. Δημιούργησαν, σταδιακά, όρους ομηρίας και περιχαράκωσης στο δυτικό στρατόπεδο σε όλα τα επίπεδα -στρατιωτικό, οικονομικό, διπλωματικό, ιδεολογικό, πολιτιστικό, προπαγανδιστικό- συγκροτώντας αντιρωσικό μέτωπο. Η ΕΕ, ύστερα από διαφοροποιήσεις, αντιθέσεις, παλινωδίες και αντιφάσεις, παραδόθηκε. Και μετατράπηκε όχι απλά σε παρακολούθημα των ΗΠΑ, αλλά σε διαπρύσιο κήρυκα και εμπροσθοφυλακή του αντιρωσικού μετώπου.
Το αποτέλεσμα; Η ΕΕ και οι λαοί της αναδείχθηκαν σε μεγάλο θύμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Οι αστικές τάξεις των ισχυρών κρατών της ΕΕ διχάστηκαν, οι αντιθέσεις ανάμεσα στις χώρες της οξύνθηκαν, οι ευρωπαϊκές οικονομίες -πρωτίστως η γερμανική- βίωσαν οδυνηρά τον αντίκτυπο των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, η πολιτική και κυβερνητική κρίση απλώθηκε, η κοινωνική αγανάκτηση πλημμύρισε τις ευρωπαϊκές χώρες. Και οι στόχοι δεν επιτεύχθηκαν. Η Ρωσία δεν απομονώθηκε, ούτε κατέρρευσε η οικονομία της. Τώρα μάλιστα προελαύνει στη ρημαγμένη Ουκρανία. Η πολιτική της Δύσης έφτασε σε αδιέξοδο, χρεοκόπησε.
Με τη θεαματική ανατροπή που έκανε ο Τραμπ και την επανακατεύθυνση της αμερικανικής πολιτικής, ένα μήνα μόλις μετά την ανάληψη της προεδρίας και καθώς κλείνουν τρία χρόνια πολέμου, ουσιαστικά επιχειρείται η διαχείριση αυτού του αδιέξοδου, της ανομολόγητης ήττας. Και ανοίγει ο δρόμος για τη διαμόρφωση ενός νέου γεωπολιτικού σκηνικού. «Ήταν ένας πόλεμος που δεν έπρεπε να γίνει», δήλωσε ευθέως ο Τραμπ. Και όχι μόνο. Είπε και το εξής αδιανόητο, μέχρι λίγο πριν. «Η Ουκρανία μπορεί να ξαναγίνει ρωσική»!! Τα πράγματα αλλάζουν. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο σημείο καμπής.
Σε αυτές τις συνθήκες, η ΕΕ, βίαια και απαξιωτικά εκτοπισμένη από τις διαπραγματεύσεις, αποσβολωμένη και αμήχανη, ανίσχυρη όσο ποτέ, επιβεβαιώνει την παραλυτική κατάσταση στην οποία βρίσκεται εδώ και καιρό. Η περίφημη έκτακτη Σύνοδος των ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι κατέληξε χωρίς κοινό ανακοινωθέν, αδύναμη να χαράξει κοινή γραμμή απέναντι στις καταιγιστικές εξελίξεις. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις, οι διχασμοί, η βαθιά κρίση που διατρέχουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα ενισχύονται. Το δίλημμα είναι πελώριο. Θα χειραφετηθεί η ΕΕ από τις ΗΠΑ και θα διεκδικήσει ένα αυτόνομο ρόλο ή θα παραμείνει εξαρτημένη, ταπεινωμένη και παραδομένη στον «καινούργιο σερίφη»;
Και η Ελλάδα των δεδομένων; Αυτών που εμμονικά κόμπαζαν πως βρίσκονται στη «σωστή πλευρά της ιστορίας»; Παραζαλισμένοι από τον αιφνιδιασμό, ανίκανοι να προβλέψουν και να αναγνώσουν τις εξελίξεις, σε πλήρη σύγχυση από την κατάρρευση της αντιρωσικής υστερίας και της πολιτικής του πολέμου μέχρις εσχάτων και πλήρως εκτεθειμένοι απέναντι στην προεδρία Τραμπ, ψάχνουν να βρουν ποια είναι τώρα η «σωστή πλευρά της ιστορίας».
Και ο Κυρ. Μητσοτάκης, πάντα πρόθυμος, καταφεύγει σε δηλώσεις δουλικής προσαρμογής στον τραμπισμό, αποκηρύσσοντας προηγούμενες δικές του. Και προστρέχει σε αμερικανούς λομπίστες για να εξασφαλίσει την εύνοια του «καινούργιου σερίφη» και να ενταχθεί στην αυλή του… Δύσκολες, όμως, εποχές για πολυοσφυοκάμπτες. Δεν είναι μόνο το δίλημμα ΗΠΑ-ΕΕ, σε συνθήκες οξύτατης κρίσης της ευρωατλαντικής σχέσης, που πρέπει να απαντηθεί. Είναι και οι ενδοευρωπαϊκές αντιθέσεις και διχασμοί που δημιουργούν επιπρόσθετα προβλήματα στην αναζήτηση νέων ισορροπιών…
