Με κατάρρευση των διεθνών χρηματιστηρίων ξεκίνησε η βδομάδα (μόνο στο χρηματιστήριο της Wall Street, χάθηκαν 5 τρις δολάρια από τις κεφαλαιοποιήσεις των εταιρειών, ενώ η Ευρώπη έχασε περίπου το 60% των κερδών του 2019), αποδίδοντας τα κεσάτια και την καθίζηση της βιομηχανικής παραγωγής σε Κίνα, Ιταλία, Ν. Κορέα, κ.α., ευθέως στον κορονοϊό.
Κάποιοι άλλοι, «βλέπουν» πίσω από το χρηματιστηριακό «κραχ» τον ακήρυκτο πόλεμο Ρωσίας-Σαουδικής Αραβίας που καταβαράθρωσε τις τιμές του πετρελαίου κατά 30% και επομένως την πτώση της ζήτησης, την κατακρήμνιση μετοχών πετρελαιοειδών, κ.ο.κ. που παρασύρουν σε ένα ντόμινο πτώσης όλες τις εισηγμένες μετοχές. Και προφανώς πρόκειται για τη μεγαλύτερη πτώση των πετρελαϊκών τιμών από τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991. Το ζήτημα αυτό έχει προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις σε κολοσσούς όπως η Exxon Mobil, ενώ προβλέπεται ότι θα επηρεάσει αρνητικά τα δημοσιονομικά παραγωγών κρατών (όπως το Ιράκ και η Νιγηρία), αλλά και να φέρει αναστάτωση σε όλο το γεωπολιτικό παιχνίδι.
Άλλοι, οι πιο αισιόδοξοι, μιλούν για «βραχυπρόθεσμη κρίση» και επιχειρούν να σπείρουν τους σπόρους της επερχόμενης ανάκαμψης με οικονομικό σχήμα V, U ή ακόμα και L! Τέλος, ορισμένοι ισχυρίζονται πως μία πτώση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες θα επαναφέρει την κλονισμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών. Απόψεις…
***
Θα πρέπει ξεκάθαρα να πούμε πως η ραγδαία εξάπλωση του θανατηφόρου ιού προφανέστατα θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία, όχι μόνο στη χρηματιστηριακή αγορά και τον τριτογενή τομέα (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, εμπόριο, μεταφορές, τουρισμό, κλπ.) αλλά και στην πραγματική της διάσταση (πτώση γεωργικής και βιομηχανικής παραγωγής). Όπως άλλωστε την επηρέασαν διαχρονικά το ολλανδικό αμόκ της τουλίπας (1637), η «φούσκα» του Μισισιπή (1720), το «κραχ» των Παρισίων (1882), ο πανικός του χαλκού (1907), το «κραχ» της Ν. Υόρκης (1929), οι ασιατικές «τίγρεις» (1997), η κατάρρευση της Leihman Bros (2008). Όπως θα την επηρεάσει λ.χ. μία απότομη και μεγάλου εύρους κλιματική αλλαγή, ή κάποιο άλλο τυχαίο γεγονός. Τόσο ευάλωτη, τόσο εύθραυστη και ασταθής, έχει καταντήσει η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Αρκεί «μια πεταλούδα να κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, και να φέρει βροχή στην Κίνα». Τώρα, το αν η μείωση της παγκόσμιας ανάπτυξης θα είναι στο 2,2% φέτος και στο 3,2% του χρόνου, αυτό εικάζεται, χωρίς να ερμηνεύεται επιστημονικά.
Το βέβαιο είναι πως αυτά τα τυχαία γεγονότα, δίνουν το έναυσμα για απροσδιορίστων διαστάσεων κερδοσκοπία, όποιας οικονομικής δραστηριότητας εμπλέκεται με τον ιό. Ήδη ο ανταγωνισμός των φαρμακευτικών κολοσσών για την ανακάλυψη του εμβολίου (αν και είναι γνωστό πως ο ιός μεταλλάσσεται και άρα είναι πολύ δύσκολη η εξεύρεση ενός και μόνο εμβολίου), των θεραπευτικών αγωγών, των προληπτικών σκευασμάτων και συμπληρωμάτων (η CMask, κινεζική εταιρεία κατασκευής χειρουργικών μασκών που καλύπτει το 30% της εσωτερικής ζήτησης, ανακοίνωσε ότι πλέον οι καθημερινές παραγγελίες που λαμβάνει είναι δεκαπλάσιες από το συνηθισμένο, δηλ. Περίπου 5 εκατομμύρια μάσκες), έχει δημιουργήσει ένα όργιο κερδοσκοπίας, εκμεταλλευόμενο τον πανικό των καταναλωτών, που ενσπείρουν είτε το θέλουν είτε όχι τα ΜΜΕ.
Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσουμε, ότι πολύ πριν εμφανιστεί ο κορονοϊός, τα σημάδια αναζωπύρωσης της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης είχαν επισημανθεί ακόμη και από τους ίδιους τους θεσμικούς φορείς της παγκόσμιας οικονομίας (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΕΚΤ, κ.α.). Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρ. Γκεοργκίεβα ήδη από το Νοέμβρη-Δεκέμβρη 2019, αναφερόμενη στον εύθραυστο εμπορικό συμβιβασμό ΗΠΑ-Κίνας, είχε αναφερθεί στη μείωση της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, της τάξης 0,1-0,2%, προσθέτοντας ότι «βρισκόμαστε σε μια φάση χαμηλής ανάπτυξης της παραγωγικότητας, χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης, χαμηλών επιτοκίων και χαμηλού πληθωρισμού». Αλλά και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) είχε αναθεωρήσει προς τα κάτω την πρόβλεψή του για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας το 2020, σε 2,4% από 2,9%.
Σε τι όμως οφείλεται η «ευθραυστότητα» της καπιταλιστικής οικονομίας, που αρκεί ένα τυχαίο γεγονός για να σηκώσει κύματα αναταράξεων;
***
Ας δούμε το πρόβλημα με τα διαλεκτικά ματογυάλια.
Είναι γεγονός ότι εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία φυσάει ένας παγωμένος άνεμος που αποπνέει η τεραστίων διαστάσεων συγκέντρωση του χρηματιστικού κεφαλαίου (συνένωση βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου), που αναιρεί κάθε αισιόδοξη μελλοντική πρόβλεψη, τουλάχιστον για τον κόσμο της εργασίας. Πράγματι, γίνεται όλο και πιο φανερό πως τα ανταγωνιζόμενα κέντρα της παγκόσμιας οικονομίας, βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης διαρκείας, καθώς νέες πανίσχυρες οικονομίες μπαίνουν στο παιγνίδι των αγορών (Κίνα, Ινδίες, Βραζιλία), οι αγορές «στενεύουν» λόγω του οξύτατου ανταγωνισμού, οι πόλεμοι των ιμπεριαλιστικών κρατών εντείνονται, το ποσοστό κέρδους μειώνεται λόγω της τεράστιας αύξησης του οργανικού κεφαλαίου σε σχέση με τις συνεχιζόμενες ομαδικές απολύσεις, το κυνήγι του «ανώτατου» κέρδους των πλανητικών μονοπωλίων συρρικνώνεται, κάποιες χώρες παραλύουν οικονομικά (υπερβολικά εσωτερικά ελλείμματα Προϋπολογισμού, κρίση στο Ισοζύγιο Πληρωμών, αυξανόμενος πληθωρισμός, υποτίμηση νομίσματος, πτώση αξιών κτηματαγορών, κ.α.), η αγοραστική δύναμη των εργαζόμενων μειώνεται λόγω της ανεργίας, των ελαστικών εργασιακών σχέσεων και της πτώσης του μισθού εργασίας. Από κοντά και η «ωρολογιακή βόμβα» του παγκόσμιου χρέους, που σύμφωνα με το ΔΝΤ, το σύνολο του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους παγκοσμίως ανέρχεται στα 188 τρις δολάρια στα τέλη του 2018!
Κυνηγώντας το ανώτατο κέρδος, οι καπιταλιστές αυξάνουν στο έπακρο την παραγωγή, τελειοποιούν την τεχνική, εισάγουν νέα μηχανήματα και τεχνολογίες, ρίχνοντας στην αγορά τεράστιες μάζες εμπορευμάτων. Η ραγδαία όμως αύξηση των τεχνολογιών (και ρομποτικής) οδηγεί αναπόφευκτα στην αύξηση της «οργανικής σύνθεσης» του κεφαλαίου (όσο αυξάνει το σταθερό κεφάλαιο μιας επιχείρησης σε μηχανήματα, τεχνολογίες, κλπ., τόσο μειώνεται ο αριθμός των εργατών με άμεση συνέπεια την πτώση της υπεραξίας που δημιουργεί μονάχα η εργατική δύναμη) με αποτέλεσμα τη μείωση του ποσοστού κέρδους, το οποίο οι καπιταλιστές προσπαθούν να αναπληρώσουν διευρύνοντας τις διαστάσεις της παραγωγής και αυξάνοντας την ποσότητα των εμπορευμάτων, γεγονός που οδηγεί στην υπερπαραγωγή και στη συνέχεια σε απούλητα εμπορεύματα, κλείσιμο ολόκληρων γραμμών παραγωγής, απολύσεις, ανεργία, περιορισμός αγοραστικής δύναμης, απούλητα εμπορεύματα, κ.ο.κ. Μάλιστα, σε συνθήκες κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου με τα χιλιάδες τοξικά τραπεζικά παράγωγα και τις ατελείωτες «φούσκες», οποιαδήποτε διατύπωση για το τέλος της κρίσης, είναι απολύτως απρόβλεπτη, ενώ η «ευθραυστότητα» εντείνεται.
Έτσι, χωρίς να μπορεί να κλείσει ο ένας κύκλος της καπιταλιστικής κρίσης, ένας νέος εμφανίζεται, κ.ο.κ. Κι ενώ δισεκατομμύρια άνθρωποι δουλεύουν σε χωράφια, σε εργοστάσια, σε γραφεία, ακούσαμε πρόσφατα από τα αστικά ΜΜΕ πως 63 άνθρωποι κατέχουν πλούτο όσο ο μισός πληθυσμός της Γης! Κάτι τέτοιο επαληθεύει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τη μαρξιστική θέση πως η αντίθεση ανάμεσα στην κοινωνική παραγωγή και την ατομική ιδιοποίηση αποτελεί τη βάση των καπιταλιστικών κρίσεων υπερπαραγωγής. Και αυτή η εικόνα μεταφέρεται στα Χρηματιστήρια και στην πτώση των μετοχών.
Και όλα αυτά δεν τα δημιουργεί ούτε ο ιός, ούτε η τουλίπα, ούτε η Leihman Bros! Αυτά τα φαινόμενα είναι σύμφυτα με τη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας και συγκεκριμένα της υπερπαραγωγής, σε κάποια φάση της κίνησής της.
***
Γίνεται απολύτως αντιληπτό ότι ενώ τις σοβαρές επιπτώσεις του κορονοϊού καλούνται να τις επωμισθούν οι λαοί σε θύματα, έξοδα, απολύσεις, ανεργία, οι κυβερνήσεις των κρατών εξαγγέλλουν συνεχώς μέτρα στήριξης του κεφαλαίου με πακέτα φτηνής χρηματοδότησης, με επιδοτήσεις, με μειώσεις των εργοδοτικών εισφορών, κλπ., κλπ. Σε καμία περίπτωση, δεν έχουν αναγγελθεί –προς το παρόν- μέτρα για το θέμα της μισθοδοσίας, ή επιδομάτων, ή διευκολύνσεων των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που έκλεισαν ή ενδεχομένως κλείσουν στο μέλλον λόγω της επιδημίας. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επιπτώσεις του κορονοϊού στις οικονομίες της ΕΕ και τα εργαλεία για την αντιμετώπισή τους θα συζητηθούν στην προσεχή συνεδρίαση του Eurogroup στις 16 Μάρτη, ενώ στις ΗΠΑ οι σχετικές ανακοινώσεις θα γίνουν οσονούπω. Σε αυτό το επίπεδο, δρομολογούνται δέσμες παρεμβάσεων στον άξονα της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Εκείνο που είναι βέβαιο, είναι η ανατροπή του δόγματος της αφθονίας που εγγυάται η οικονομία της αγοράς, αρκεί κάποιος να μπορεί να πληρώσει! Η εξάπλωση ωστόσο του ιού δημιούργησε πανικό στους καταναλωτές και προκάλεσε φρενίτιδα μαζικών αγορών σε όλο τον κόσμο. Φοβούμενοι την κατάρρευση των αλυσίδων εφοδιασμού, αρκετοί καταναλωτές αγοράζουν και στοκάρουν μετά μανίας απολυμαντικά, χαρτιά, φάρμακα, τρόφιμα και άλλα αγαθά. Αποτέλεσμα, οι πρώτες ελλείψεις στα ράφια των μαγαζιών, η κερδοσκοπία, η μαύρη αγορά σε κάποια είδη! Κάποιες χώρες ανακοίνωσαν δελτίο!
Στο μεταξύ η ελληνική οικονομία έχει αρχίσει να προσγειώνεται ανώμαλα, χάνοντας πλέον τις ρηξικέλευθες δηλώσεις για «έξοδο από την κρίση», για «τεράστιες επενδύσεις», για «δυναμική ανάπτυξη», κλπ., που έδιναν τον τόνο στην κυβερνητική προπαγάνδα. Τώρα, κάτω από την ανελέητη μνημονιακή πολιτική, το ανακυκλούμενο προσφυγικό/μεταναστευτικό, την τουρκική επιθετικότητα, τη φλεγόμενη Μεσόγειο και τέλος την επιδημία του κορωνοϊού, η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραπατά, μπροστά στον κίνδυνο τόσο της πτώσης της ιδιωτικής κατανάλωσης, όσο και κυρίως, την επερχόμενη κατάρρευση των τουριστικών εισπράξεων και των εισπράξεων από θαλάσσιες και χερσαίες μεταφορές, που αποτελούν βασικό στοιχείο του ΑΕΠ κατά περίπου 30%. Κι ενώ φαίνεται πως ο λαός παντοιοτρόπως «θα πληρώσει το μάρμαρο» (με τις ελλείψεις σε Νοσοκομεία, ΜΕΘ, φάρμακα, εξοπλισμό, μέσα πρόληψης, κλπ.), ΣΕΒ και ΓΣΕΒΕ έσπευσαν να απαιτήσουν αποζημιώσεις απωλειών από τη δυσανάλογη μείωση του τζίρου των επιχειρήσεών τους λόγω ιού, πρόσθετες ασφαλιστικές και φορολογικές ελαφρύνσεις, αναστολή της καταβολής δόσεων, αναστολή της αναγγελίας στον «Τειρεσία» για επιχειρήσεις που έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές σε δάνεια, ειδική ρύθμιση-παράταση για τις ληξιπρόθεσμες επιταγές, αναστολή διατραπεζικών χρεώσεων για συναλλαγές από ΑΤΜ, επέκταση του κοινωνικού τιμολογίου στις επιχειρήσεις, κ.α. Κι όλα αυτά τη μέρα που εκδηλώθηκε το πρώτο κρούσμα!
Οι παγκόσμιοι ταγοί σκέπτονται, συσκέπτονται, διασκέπτονται…
Πίσω από όλες αυτές τις ατελείωτες συνεδριάσεις, διασκέψεις, συσκέψεις, συναντήσεις, κ.ο.κ. κρύβεται η αδήριτη αναγκαιότητα των πολιτικών εκφραστών του παγκόσμιου μονοπωλιακού κεφαλαίου, από τη μία πλευρά να εξασφαλίσουν το χρηματιστικό κεφάλαιο όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται απέναντι στην επιδημία του ιού και από την άλλη πλευρά να μεταβιβάσουν όλο το κόστος της οικονομικής επιβάρυνσης, στις πλάτες των χειμαζόμενων λαών.
Ιωσήφ Σταυρίδης, μέλος της ΚΕ του Μ-ΛΚΚΕ
