Ένας αιώνας αντίστασης
Έναν αιώνα ζωής και προσφοράς στην ελευθεροτυπία και στη δημοκρατία συμπλήρωσε τις ημέρες αυτές η «Καθημερινή». Ο τόπος χρωστάει πολλά στην ιστορική αυτή εφημερίδα, ειδικά αν κρίνουμε από τις δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού της χώρας. Και ο πρώην Πρωθυπουργός Α. Σαμαράς, μα και άλλοι -καταρχάς γαλάζιοι- επίσημοι, δεν ξέχασαν να πουν έναν καλό λόγο για την αντικειμενικότητα και την αμεροληψία της Καθημερινής.
Εννοείται ότι από το 1919 μέχρι και σήμερα, η αντικειμενικότητα της Καθημερινής έχει περάσει, μεταξύ άλλων, από την υποστήριξη της πολιτικής γραμμής του Μεταξά και της 4ης Αυγούστου, του Παπάγου, του Κωνσταντίνου Καραμανλή του Πρεσβύτερου, αλλά και όλων των διαδόχων του. Με δεδομένη την δεξιά έως ακραία συντηρητική – δεξιά τοποθέτηση της εφημερίδας, ακόμη και η ίδια η Wikipedia εκπλήσσεται που η Καθημερινή δεν τάχθηκε ανοιχτά με τους Γερμανούς το 1940, και με τους συνταγματάρχες το 1967: «Στο μεγαλύτερο μέρος της μακράς πορείας της, η Καθημερινή έγινε φορέας συντηρητικών απόψεων και δεξιών πεποιθήσεων. Την περίοδο του εθνικού διχασμού υποστήριξε την Ηνωμένη Αντιπολίτευση του Γούναρη και το Λαϊκό Κόμμα του Π. Τσαλδάρη, αργότερα τη δικτατορία του Μεταξά, μεταπολεμικά την κυβέρνηση Παπάγου και κατά τη μεταπολίτευση την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μολαταύτα, την περίοδο της κατοχής και κατά τη δικτατορία του ΄67 επέδειξε σθεναρά αντίσταση απέναντι στα καταπιεστικά καθεστώτα».
Συγκεκριμένα πάνω στο αφήγημα αυτό, και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε την εμβληματική αντίσταση της Καθημερινής εναντίον της εθνικώς εγκληματικής εφτάχρονης δικτατορίας: «Τότε, η “Καθημερινή” υπερασπίσθηκε την τιμή της Δημοσιογραφίας, διδάσκοντας ότι ένας αποτελεσματικός τρόπος αντίστασης του Δημοσιογράφου εναντίον των τυράννων συνίσταται στο να μην υποκύπτει στην τυραννία της λογοκρισίας και της εν γένει χειραγώγησης της Ελευθερίας του Τύπου». Πρακτικώς, η τότε ιδιοκτήτρια της Καθημερινής, Ε. Βλάχου, διέκοψε την κυκλοφορία της εφημερίδας μόλις εγκαθιδρύθηκε η δικτατορία, και, στα χνάρια του εθνάρχου Κωνσταντίνου Καραμανλή (ο οποίος έφευγε από τη χώρα στο τέλος του ’63 προς το Παρίσι με το ψεύτικο όνομα Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης) πέταξε το ’67 προς τον κλασικό πλέον τόπο αυτοεξορίας, ασκώντας με τον τρόπο αυτό την εμβληματική της αντίσταση. Γυάρος, Μακρόνησος, Παρίσι.
Το ίδιο σθεναρή ήταν και η αντίσταση την οποία προέβαλε η Καθημερινή και προς τους γερμανοφασίστες κατακτητές. Γεύση από αυτό δίνει το ακόλουθο απάνθισμα άρθρων της πατριωτικής εφημερίδας από τα μαύρα χρόνια της Κατοχής (ίσως θα ήταν προτιμότερο για την Καθημερινή να είχε αναστείλει τη λειτουργία της και για την περίοδο αυτή). Υπενθυμίζουμε ότι οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα τον Απρίλιο του 41. Η Καθημερινή περνάει στην αντίσταση από την πρώτη στιγμή:
«Για να προσαρμοσθούμε στη σημερινή μορφή της Ευρώπης χρειαζόμαστε κράτος με μορφή κατάλληλη, που να μπορή ν’ ανταποκριθή με όσον το δυνατόν μεγαλύτερη ευστοχία σ’ έναν τέτοιο σκοπό. Να θέλουμε να μπούμε στην καινούρια ζωή της Ευρώπης -και είμαστε υποχρεωμένοι να μπούμε- με κράτος παρωχημένης μορφής, είναι το ίδιο σαν να επιχειρούσαμε να παίξουμε Μπετόβεν με λατέρνα» (Καθημερινή, 7/5/41).
«Η ελληνογερμανική φιλία δεν είναι νέα (…) Χρονολογείται από της ελληνικής επαναστάσεως, κατά την οποίαν οι Γερμανοί φιλέλληνες έχυσαν το αίμα των διά τας ελευθερίας μας, από της εποχής κατά την οποίαν ανελάμβανον, διά των Βαυαρών σοφών, την πρώτην μας κρατικήν οργάνωσιν» (Καθημερινή, 22/5/1941).
«Η Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία έδειξεν εις όλα τα Εθνη τον δρόμον μιας νέας ζωής και η νέα αυτή ζωή έχει ως κυρίας της βάσεις την διευκόλυνσιν του ατόμου εις τον σκληρόν αγώνα του βίου και την δημιουργίαν ανέσεων προσιτών εις κάθε βαλάντιον, την δημιουργίαν χαράς εις τον μοχθούντα πολίτην (…) Η συνεργασία με τους Γερμανούς, εμποτισμένους με τα ιδεώδη αυτά, θα είναι συνεπώς χρησιμωτάτη» (Καθημερινή, 8/6/1941).
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, περιττό είναι να αναφερθούμε στη στάση της Καθημερινής απέναντι στον αντιστασιακό αγώνα του ελληνικού λαού. Στα διαλείμματα της αναπαραγωγής της φωνής του Ράιχ, η εφημερίδα χτυπούσε με τα δικά της όπλα τους ανθέλληνες κομμουνιστοσυμμορίτες: «Υπέστη Πανωλεθρίαν η Νεοσυσταθείσα εις Γράμμον Συμμορία» είναι χαρακτηριστικός τίτλος δημοσιεύματος της Καθημερινής (2/7/1947). Με τον όρο «συμμορία» αναφέρεται στους κομμουνιστές αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος.
Ένας αιώνας στην υπηρεσία του λαού
Στον λιβανωτό της Καθημερινής, τη σκυτάλη πήρε ο Πρωθυπουργός της χώρας. Ερμηνεύοντας το μακροβιότατο της εφημερίδας, μεταξύ άλλων, σημείωσε: «Η πολιτική της τοποθέτηση υπήρξε μία, σαφής και ειλικρινής. Χωρίς συμπλέγματα, στήριξε το Λαϊκό Κόμμα, τον Ελληνικό Συναγερμό, την ΕΡΕ και αργότερα τη Νέα Δημοκρατία. Όπως και τώρα παρακολουθεί από κοντά την κυβέρνηση και μας συμβουλεύει, με μέτρο και σοβαρότητα, για το πώς θα γίνουμε καλύτεροι». Για την ακρίβεια, ο Κ. Μητσοτάκης θα πρέπει να πήρε την σκυτάλη από την Ν. Κεραμέως: «(ενν. η Καθημερινή) Δεν υποχώρησε στα συμφέροντα, ούτε γοητεύτηκε από τις ευκολίες του λαϊκισμού. Αντιστάθηκε στη λαίλαπα των fake news. Και επέμεινε στο ήθος. Ήθος που δεν εκπέμπει μόνο στη δημόσια ζωή αλλά και προς το εσωτερικό του ίδιου του κόσμου της ενημέρωσης».
Για να έρθουμε πιο κοντά στην σύγχρονη συγκυρία, εξαιρετικά δείγματα του ήθους της εφημερίδας του Κοσκωτά και του Αλαφούζου εξακολουθούμε να έχουμε πολλά, όπως πχ όταν το 2017 ο Σ. Κασιμάτης αναρωτιόταν μέσα από τις φιλόξενες σελίδες της Καθημερινής τι πρόσφερε ο Δάσκαλος Ν. Τεμπονέρας στη χώρα πέρα από το θάνατό του σε μία μαθητική κατάληψη στην Πάτρα.
Σύμφωνα με τον χαιρετισμό του Κυριάκου Μητσοτάκη για την επέτειο 100 χρόνων από την ίδρυση της Καθημερινής, «Υπήρξαν κι άλλοι ιστορικοί τίτλοι που επέζησαν από πολέμους, δικτατορίες και εθνικές κρίσεις. Όπως και άλλοι που χάθηκαν σε μια νύχτα, όταν λησμόνησαν τον προορισμό τους. Η Καθημερινή όχι μόνο άντεξε σε αυτές τις αλλαγές αλλά και ακμάζει. Διότι κατάφερε και προσαρμόστηκε στις απαιτήσεις των καιρών. Από “κυρία της δημοσιογραφίας” έγινε, λοιπόν, μία ανήσυχη “έφηβη” του διαδικτύου». (Και) από την αγγλόφωνη λοιπόν, ηλεκτρονική έκδοση της Καθημερινής γνωρίσαμε πολύ πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2019) την αντίληψη της ίδιας της εφημερίδας για τον κομμουνισμό, μέσα από την προβολή σκίτσου του Η. Μακρή. Η θεωρία των δύο άκρων, σε μια εικόνα, με τις ευλογίες της Καθημερινής: Κομμουνισμός και Ναζισμός είναι το ίδιο πράγμα, Στάλιν και Χίτλερ ταυτόσημοι.
Χρόνια πολλά και καλά
Συμπληρώσαμε λοιπόν 100 χρόνια Καθημερινής.
Άλλοτε, το 1928, ο ιδρυτής και κεντρικός αρθρογράφος της Καθημερινής Γ. Βλάχος αποκαλούσε τους πρόσφυγες «προσφυγική αγέλη» και μάλιστα ήταν σε τέτοιο βαθμό η αποστροφή του, που δεν ήθελε καν τις …ψήφους των προσφύγων για το Λαϊκό Κόμμα: «Με έκπληξίν μας είδομεν εις τα χθεσινά φύλλα ότι το Λαϊκόν Κόμμα θα περιλάβη τρεις πρόσφυγας πολιτευομένους εις τον συνδυασμόν Αθηνών. Διατί θα τους περιλάβη; Επί τη βάσει ποίας ηθικής και επί τη βάσει ποίας σκοπιμότητος; (…) Αλλά είναι Ελληνες και όμαιμοι και αδελφοί. Ας είναι και αδελφοί και εξάδελφοι. Οταν αποκτήσουν συνείδησιν πολιτικήν και θέλησιν πολιτών ελευθέρων -πράγμα το οποίον δεν θα συμβή ποτέ- τότε θα δικαιούνται να θεωρούνται μεταξύ ημών, όχι μόνον ως εκλογείς αλλά και ως εκλέξιμοι. Επί του παρόντος οι πρόσφυγες δεν έχουν καμμίαν θέσιν εις τους συνδυασμούς του Λαϊκού Κόμματος» (Καθημερινή, 19/7/1928).
Σήμερα, ο Μητσοτάκης που -κατά την διατύπωση του ιδίου- δέχεται τις συμβουλές της Καθημερινής για το πώς θα βελτιώνεται, έχει να αντιμετωπίσει ως πρώτο και κορυφαίο πρόβλημα της κυβέρνησής του αλλά και της χώρας, το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Ευτυχώς υπάρχει το οπλοστάσιο των συμβουλών και της νουθεσίας από την ιστορική εφημερίδα. Τα καλύτερα, θα έλεγε κανείς, αναμένονται.
Λοιπόν, «Χρόνια πολλά και πάντα επιτυχίες», όπως ευχήθηκε, ολοκληρώνοντας τον χαιρετισμό του προς την Καθημερινή, και ο Κ. Μητσοτάκης.
