Είναι αδύνατον να μελετηθεί ένα φαινόμενο (γεγονός) αν δεν χρησιμοποιηθεί η μέθοδος των αντιθέσεων.
Χωρίς αντιθέσεις δεν υπάρχει ζωή! Αυτή η πραγματική και φιλοσοφική παρατήρηση έχει εφαρμογή σ’ όλους τους τομείς της φυσικής και κοινωνικής ζωής και δεν υπάρχει κανένα πεδίο το οποίο θα μπορούσε να αποφύγει το «σιδερένιο νόμο» των αντιθέσεων.
Πατέρας αυτής της ανακάλυψης θεωρείται ο αρχαίος φιλόσοφος Ηράκλειτος: τά πάντα ρεῖ, τά πάντα (προ)χωρεῖ κοὐδέν μένει (αμετάβλητο)· όπου η έννοια της διαρκούς κίνησης των πραγμάτων σχετίζεται με τις αντιθέσεις.
Ζωή και θάνατος, φθορά και αφθαρσία, παρόν και μέλλον, πόλεμος και ειρήνη, αδικία και δικαιοσύνη, είναι ατελείωτος ο εμπειρικός κατάλογος όπου η αντίθεση είναι ο κινητήριος άξονας της κίνησης, της ζωής, της εξέλιξης.
Η αρχή της αντίθεσης έρχεται σε σύγκρουση με αυτήν της ταυτότητας. Πολλοί λένε: το Α είναι πάντα Α. Όμως το Α φέρνει μέσα του το σπέρμα της αλλαγής, του μετασχηματισμού, του θανάτου. Πάρτε για παράδειγμα την κοινωνία. Οι ιδεαλιστές ορέγονται τη διαρκή ακινησία, λέγοντας πως ο καπιταλισμός είναι αθάνατος. Και όμως! Το σημερινό σύστημα σπαράσσεται από αντιθέσεις, με κύρια αυτήν των προλετάριων με τους αστούς. Ακριβώς όπως έγινε και στα προηγούμενα κοινωνικά συστήματα. Το πρωτόγονο κοινοτικό, το δουλοκτητικό, το φεουδαρχικό. Όλα κατέρρευσαν και αντικαταστάθηκαν από ένα επόμενο, πιο ισορροπημένο και πιο «μοντέρνο». Αυτό δεν θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν οι αντιθέσεις στους κόλπους των κοινωνικών σχηματισμών που φέρνουν την ανατροπή τους.
Όταν οι παραγωγικές σχέσεις συγκρούονται με τις παραγωγικές δυνάμεις και τις φρακάρουν, πρέπει να βρεθεί ένα νέο πλαίσιο. Αυτό γίνεται με επώδυνο τρόπο, με τη βία και τη σύγκρουση. Ορισμένοι αναθεωρητές (όπως ο Χρουτσόφ) μας έλεγαν ότι στο σοσιαλισμό δεν θα υπάρχουν αντιθέσεις, πράγμα που ενστερνίστηκε ο κινέζος Χρουτσόφ, δηλαδή ο Τενγκ Χσιάο Πινγκ. Αλλά μ’ αυτόν τον τρόπο, εμείς οι κομμουνιστές δεν θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε την παλινόρθωση σε ΕΣΣΔ και Κίνα.
Αλλά μέσα στο σοσιαλιστικό σύστημα γεννιούνται αντιθέσεις. Ο Μάο τσε Τουνγκ επεξεργάστηκε πολλές από αυτές (πόλη-χωριό, βαριά/ελαφριά βιομηχανία κλπ), κυρίως όμως αυτήν ανάμεσα στην αστική τάξη που γεννιέται μαζικά πάνω στο έδαφος της εμπορευματικής παραγωγής και μέσα στο ίδιο το κόμμα (τι σπουδαία σύλληψη) και στο προλεταριάτο, που πήρε την εξουσία αλλά σκοντάφτει σε μια σειρά εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια. Αν δεν είχαμε το όπλο των αντιθέσεων στα χέρια μας, θα ξεπέφταμε σε εύκολα, στον εμπειρισμό και τον χειροτεχνισμό. Σε επίπεδο φιλοσοφίας ίσως είναι δύσκολο να παρακολουθήσουμε τις αποχρώσεις των αντιθέσεων, όπως αυτές εκφράζονται στην κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον. Ενδεχομένως να πιστεύουμε πως αυτό είναι αντικείμενο μελέτης των επιστημόνων. Δεν είναι όμως έτσι.
Αν θέλουμε να πατάμε πάνω στο δρόμο του υλισμού και όχι του ιδεαλισμού, οφείλουμε να ψάχνουμε τις αντιθέσεις (και την κύρια), γιατί αυτές είναι οι κινούσες δυνάμεις στον κόσμο που ζούμε, στην εργασία και τον περιβάλλοντα κόσμο.
Απέναντι σε κοσμοθεωρητικές θέσεις που προσπαθούν να μας πείσουν ότι τα πράγματα είναι αναλλοίωτα (έτσι τα βρήκαμε, έτσι θα τ’ αφήσουμε), εμείς όχι μόνο θεωρούμε τις αντιθέσεις κινούσα δύναμη, αλλά αγωνιζόμαστε με κάθε πρόσφορο τρόπο να σπρώξουμε το κοινωνικό τρένο προς τα μπρος. Δεν παρακολουθούμε απαθείς την πάλη των τάξεων, αλλά ούτε ξεπέφτουμε στον υποκειμενισμό και το θεληματισμό (βολονταρισμό), θεωρώντας ότι τα πράγματα είναι έτσι επειδή το πιστεύουμε.
Άλλο η επιστήμη και άλλο η τυφλή πίστη.
