Οι εντεινόμενοι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, καθώς και η ολοένα μεγαλύτερη μετατόπιση του «κέντρου βάρους» τους στην περιοχή του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Κίνας, περιπλέκουν ακόμα περισσότερο το κουβάρι και διαμορφώνουν κινητικότητα και αντίρροπες τάσεις σε συμμαχίες και ανταγωνισμούς σε άλλες κρίσιμες περιοχές, όπως η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να «κλείσουν μέτωπα» και «εκκρεμότητες» στην περιοχή με τρόπο που θα βγαίνουν οι ίδιες και οι συμμαχίες τους ενισχυμένες. Η Ρωσία και η Κίνα με μοχλό μεγάλες οικονομικές, εμπορικές και στρατιωτικές συμφωνίες επιχειρούν να «διαρρήξουν» παραδοσιακές συμμαχίες των ΗΠΑ, ενώ περιφερειακές δυνάμεις αναζητούν σε αυτό το ρευστό σκηνικό «ευκαιρίες» για αναβάθμιση της θέσης τους.
Πιέσεις προς το Ιράν που κινείται «πρός Ανατολάς»
Στο επίκεντρο των διεργασιών στην περιοχή βρίσκονται αναμφισβήτητα οι εξελίξεις γύρω από το Ιράν, με την ειδική γεωπολιτική βαρύτητά του για την περιοχή. Έτσι, την ίδια στιγμή που η Τεχεράνη υπογράφει πολυετείς συμφωνίες στρατηγικής συνεργασίας με την Κίνα και την Ρωσία, οι ΗΠΑ παζαρεύουν μαζί της τους όρους για την επιστροφή στη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και την άρση κυρώσεων που έχουν επιβάλει στο Ιράν. Το δε Ισραήλ επιδιώκει είτε να ακυρώσει τη συμφωνία του 2015, είτε να προωθήσει μία άλλη ευρύτερη διαπραγμάτευση που δεν την επιθυμεί η Τεχεράνη. Σε ένα τέτοιο φόντο εξελίσσεται και το παζάρι για αναθέρμανση των σχέσεων Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, την ίδια ώρα που εξακολουθούν να συγκρούονται άμεσα ή έμμεσα σε μια σειρά μέτωπα της περιοχής, όπως στην Υεμένη.
Οι εξελίξεις γύρω από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και την προωθούμενη επανέναρξη των έμμεσων συνομιλιών ΗΠΑ – Ιράν στη Βιέννη για τη σχετική διεθνή συμφωνία του 2015, οι σχέσεις ΗΠΑ – Ισραήλ στον τομέα της ασφάλειας και οι τρόποι ενίσχυσης των λεγόμενων «συμφωνιών του Αβραάμ» για την ομαλοποίηση σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές χώρες, βρίσκονται στο επίκεντρο συναντήσεων της Στρατηγικής Συμβουλευτικής Ομάδας ΗΠΑ – Ισραήλ που συγκροτήθηκε τον περασμένο Μάρτη με στόχο τις στενές διαβουλεύσεις των δύο χωρών σε σχέση με τα παραπάνω ζητήματα.
Η αμερικανική πλευρά, σχετικά με τις συνομιλίες στη Βιέννη για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, εξέφρασε την «ελπίδα» των ΗΠΑ να ξεκινήσουν ξανά «αρκετά γρήγορα». Σε αντίθετη περίπτωση, οι ΗΠΑ «αν είναι απαραίτητο, είναι έτοιμες να ακολουθήσουν άλλες οδούς» για να διασφαλίσουν ότι η Τεχεράνη δεν θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα. ΗΠΑ και Ισραήλ συμφωνούν ότι «το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια».
Εν τω μεταξύ το Ιράν ανακοίνωσε την υπογραφή τους προσεχείς μήνες μιας στρατηγικής σύμπραξης με τη Ρωσία, επτά μήνες μετά την υπογραφή μιας παρόμοιας συμφωνίας με την Κίνα στο πλαίσιο της πολιτικής προς «ανατολάς» και προς γειτονικές χώρες. «Ανάμεσα στο Ιράν, την Κίνα και τη Ρωσία, σχεδιάζεται ο ανατολικός άξονας. Τα τελευταία χρόνια, επιβεβαιώθηκε ότι είναι απαραίτητο να βελτιωθούν οι σχέσεις ανάμεσα στο Ιράν και τη Ρωσία και να υπάρξει επικέντρωση σε στρατηγικές συμπράξεις», δήλωσε στην Τεχεράνη ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Σαΐντ Χατιμπζαντέχ. Στις 27 Μαρτίου, το Ιράν κατέληξε με την Κίνα, μια χώρα «φίλη σε δύσκολους καιρούς», σε μια συμφωνία στρατηγικής και εμπορικής συνεργασίας για 25 χρόνια, η οποία περιλαμβάνει «πολιτικές και οικονομικές ρήτρες». Τον Σεπτέμβριο, το Ιράν έγινε δεκτό στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης του οποίου ηγούνται η Ρωσία και η Κίνα.
Η Μέρκελ στο Ισραήλ για διασφάλιση των Γερμανικών συμφερόντων στη Μέση Ανατολή
Το Παλαιστινιακό, και οι διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, όπως και οι διμερείς επιχειρηματικές σχέσεις Γερμανίας και Ισραήλ (η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ στην Ευρώπη), βρέθηκαν στο επίκεντρο της επίσκεψης της Γερμανίδας απερχόμενης καγκελαρίου Μέρκελ στο Ισραήλ και της συνάντησής της με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπένετ. Για το Παλαιστινιακό, η Μέρκελ υποστηρίζει στα λόγια τη δημιουργία ανεξάρτητου βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους στη βάση της λύσης των δύο κρατών. Σημειώνοντας ότι η λύση αυτή σήμερα δεν φαίνεται εφικτή, κάλεσε την ηγεσία του Ισραήλ «να μη θάψει αυτή την προοπτική», ενώ πρόσθεσε πως η επέκταση των εβραϊκών εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη «δεν βοηθά».
Από την πλευρά του ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, υπερασπιζόμενος τη συνέχιση της κατοχής της Παλαιστίνης, αντιτάχθηκε στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, λέγοντας προκλητικά πως θα πρόκειται για «τρομοκρατικό κράτος» που θα βρίσκεται «σε απόσταση επτά λεπτών από το σπίτι» του. Το οποίο θυμίζουμε οτι είναι Παλαιστινιακό έδαφος υπό Ισραηλινή κατοχή. Πρότεινε ως «ρεαλιστική» την τακτική της «βελτίωσης» των συνθηκών ζωής των Παλαιστινίων σε Δυτική Οχθη και Λωρίδα Γάζας, χωρίς την ίδρυση ανεξάρτητου και βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους.
Η Γερμανία και η ΕΕ έχουν στηρίξει με την στάση τους την ισραηλινή εισβολή-κατοχή της Παλαιστίνης, με την τακτική εξίσωσης θύτη και θύματος, με το «ξέπλυμα» των εγκλημάτων κατά των Παλαιστινίων, όπως έκαναν και κατά τους δολοφονικούς ισραηλινούς βομβαρδισμούς την άνοιξη στη Γάζα.
Σε ό,τι αφορά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, η Μέρκελ είπε πως μολονότι η διεθνής συμφωνία του 2015 δεν είναι ιδανική, «είναι καλύτερη από την ανυπαρξία συμφωνίας». Εκανε λόγο για «πολύ δύσκολη» κατάσταση, γιατί το Ιράν καθυστερεί τις διαπραγματεύσεις και προωθεί τον εμπλουτισμό ουρανίου, ενώ συντάχθηκε με τον Μπένετ κατά της απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Ο Μπένετ ανέφερε πως για το Ισραήλ η απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν «συνιστά υπαρξιακή απειλή». Τάχθηκε κατά της διατήρησης της διεθνούς συμφωνίας του 2015, λέγοντας πως «δεν έχει νόημα» ο «κατευνασμός» της ηγεσίας του Ιράν που ερμηνεύεται «σαν αδυναμία».
Από την πλευρά της Τεχεράνης, ο Σαΐντ Χατιμπζαντέχ, εκπρόσωπος του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών, ανέφερε ότι το Ιράν θέλει απτές εγγυήσεις των ευρωπαϊκών χωρών πως θα τηρηθεί η διεθνής συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, σε περίπτωση που αποφασιστεί η διατήρησή της στις επικείμενες νέες διαπραγματεύσεις στη Βιέννη μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν. «Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ανάμεσά τους και το Βερολίνο, έχουν παραμείνει απαθείς θεατές», ανέφερε. «Αναμένουμε λοιπόν από όλες τις πλευρές, όταν έρθουν στη Βιέννη να γνωρίζουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο της συμφωνίας για τα πυρηνικά».
Το Ισραήλ με την κάλυψη των ΗΠΑ, θα διατηρήσει την κατοχή των Υψιπέδων του Γκολάν
Την ίδια στιγμή, ξεκάθαρο μήνυμα ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει την κατοχή των Υψιπέδων του Γκολάν που κατέκτησε στον πόλεμο του 1967, έστειλε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένετ, τονίζοντας ότι αυτό θα γίνει «ανεξαρτήτως της τύχης» του Σύρου προέδρου Άσαντ και των «διεθνών απόψεων» για αυτόν. Μιλώντας σε διάσκεψη για το μέλλον του Γκολάν, είπε πως ο πόλεμος στη Συρία έπεισε «πολλούς στον κόσμο πως ίσως είναι προτιμότερο αυτή η όμορφη και στρατηγική περιοχή να βρίσκεται στα χέρια του Κράτους του Ισραήλ», προσθέτοντας ότι «ακόμη και σε μια κατάσταση στην οποία -όπως μπορεί να συμβεί- ο κόσμος αλλάξει προσέγγιση για τη Συρία, ή σε σχέση με τον Άσαντ, αυτό δεν έχει σχέση με τα Υψώματα Γκολάν. Τα Υψώματα Γκολάν είναι Ισραήλ, τελεία». Σημειώνεται ότι τον περασμένο Φλεβάρη, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Μπλίνκεν, ερωτηθείς εάν η κυβέρνηση Μπάιντεν θα διατηρήσει την αναγνώριση της κατοχής του Γκολάν από το Ισραήλ, όπως είχε κάνει η κυβέρνηση Τραμπ, άφησε σκόπιμα ανοικτά ενδεχόμενα.
Παράλληλες κινήσεις ΗΠΑ και Ιράν για βοήθεια στον Λίβανο
Σε ό,τι αφορά τον Λίβανο, η πρόσφατη συμφωνία της λιβανέζικης Χεζμπολάχ με το Ιράν για εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου μέσω Συρίας, στο φόντο της οικονομικής κρίσης διαρκείας και της μεγάλης έλλειψης καυσίμων, λειτούργησε ως καταλύτης άλλων διεργασιών. Οι ΗΠΑ, επιχειρώντας να περιορίσουν την παρέμβαση της Τεχεράνης, «ξέθαψαν» τον «αραβικό αγωγό», προωθώντας σχέδιο για την παροχή αιγυπτιακού φυσικού αερίου, μέσω παλιού αγωγού που περνά από Ιορδανία και Συρία. Οι υπουργοί Ενέργειας Συρίας, Ιορδανίας, Αιγύπτου και Λιβάνου συμφώνησαν στο Αμμάν τη συμμετοχή τους στο σχέδιο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Βηρυτού. Και μπορεί να χρειαστεί αρκετός καιρός ώστε το αιγυπτιακό φυσικό αέριο να φτάσει σε σταθμό παραγωγής του βορείου Λιβάνου με τη μορφή ηλεκτρικού ρεύματος από την Ιορδανία, ωστόσο είναι ενδεικτική η επιλογή των ΗΠΑ να στηρίξουν σχέδιο που προϋποθέτει τη συμμετοχή της κυβέρνησης της Συρίας, την ίδια ώρα βέβαια που διατηρούν τις εξοντωτικές κυρώσεις κατά του λαού της και συνεχίζουν τη στρατιωτική παρουσία στο έδαφός της.
Η «αναθέρμανση» των σχέσεων της Δαμασκού με χώρες της περιοχής όπως η Ιορδανία, προχωρά παράλληλα με τις επιχειρήσεις του συριακού στρατού, που σε συνεργασία με τη Ρωσία συνεχίζει να εκτοπίζει τις δυνάμεις αντικαθεστωτικών προς τη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ. Οι παράλληλες ρωσικές επιδρομές στο Ιντλίμπ αυξάνουν την πίεση στην Αγκυρα για «περιορισμό» ή αναδιάταξη των τουρκικών στρατευμάτων στη βόρεια Συρία.
